Je eigen kruidentuin: een must

Ik raad iedereen aan om altijd kruiden (vers, gedroogd of bevroren) in of rondom huis te hebben! Het is een heerlijke toevoeging aan je ontbijt, lunch, diner of snacks. Je hebt minder kans mis te grijpen als je aan het koken bent en op kruidenideeën komt die je niet voorzag toen je je boodschappen deed. Je bespaart geld; de supermarktprijs ligt vele malen hoger. Aanschaf van een zakje zaad met aarde of een pot verse kruiden heb je er al snel uit. En last but not least: kruiden zijn ongelofelijk belangrijk in een gezond voedingspatroon! Er wordt vaak over groente en fruit gesproken, maar vlak vooral de kruiden niet uit. Ze bevatten o.a. onmisbare mineralen en vitaminen. Goeie redenen om je eigen kruidentuin of kruidenbak te hebben!

Keukenvensterbank

Supermarkt

Deze zijn geschikt voor snelle consumptie. De supermarktpotjes hebben weinig voeding; de kruiden gaan snel verpieteren of hangen, dat zal je misschien als ’s mee hebben gemaakt. Peterselie, koriander, bieslook of munt uit de supermarkt doen het bij mij niet echt geweldig in de vensterbank in potten. Ookal heb ik ze verpot en meer ruimte gegeven. Geen aanrader voor de lange termijn dus, hoewel je er misschien ook planten tussen zult hebben die het prima gaan doen.

Kweker

Wil je er langer plezier van hebben: haal ze dan bij een biokweker en leg uit dat je planten voor in je vensterbank of balkon wilt hebben. Een kweker zal je van goeie informatie voorzien; welke wel en niet zullen werken voor binnenshuis, welke grond en soort voeding ze nodig hebben, of ze veel licht of iets minder willen hebben, etcetera.

Zaaien

Of zaai zelf. Dit heeft mijn voorkeur voor binnenshuis kruiden hebben. Mijn ervaring is dat zelf gezaaide plantjes over het algemeen het sterkst zijn en het lang doen op je vensterbank of balkon. Het is eigenlijk ook ontzettend leuk toch: alles zelf zaaien, de eerste groene blaadjes zien ontwikkelen en er tenslotte van eten!

Zaai per pot een kruid, zodat je rekening kunt houden met de grondsoort. Je kunt ze daarna eventueel overzetten in verzamelbak in de vensterbank of op het aanrecht. Of hou ze in losse potten.  Als je graag verse kruiden binnen handbereik wilt hebben dan is er altijd wel een plaatsje te vinden toch? Op Pinterest vind je enorm veel ‘ indoor herb garden‘ tips.

Belangrijk: zaai ze niet in 100% potgrond (sowieso is potgrond niet duurzaam vanwege de turf die erin wordt verwerkt), want deze grond is te rijk en dan krijg je slungelig te snel uit de grond geschoten plantjes. Daarnaast willen sommige kruiden zelfs een beetje arme grond: check op het zakje zaad of google even wat jouw kruidenzaadjes nodig hebben. Een goeie voorbereiding is immers het halve werk!

Balkon

Op je balkon kan je enorm veel kruiden verbouwen! Hiervoor geldt ook het bovenstaande: planten hebben meestal wel wat ruimte nodig. Dus als je balkon er ruimte voor biedt: zorg voor een ruime en diepe bak waarin de wortels ruimte krijgen. Check per plant of ze van wat armere grond of juist van goed bemeste grond houden. Op basis hiervan groepeer je je planten. Je eigen kruidentuin op pootjes!

Je kunt ook verticaal gaan tuinieren: diverse bakken boven elkaar in een trapconstructie. Of hang bakken boven elkaar op de muur. Er zijn veel kant-en-klare oplossingen te koop. En via google vind je hele leuke DIY tips! Dit soort bakken zijn meestal ondieper dan de staande bakken, en de planten zullen dus vaker water nodig hebben. Denk goed na over hoe hoeveel tijd je hiervoor hebt.

Zorg dat je planten ’s winters niet bevriezen. Haal ze naar binnen (niet al te warm: gang, schuur…) of bedek je planten met stro, wikkel ze in met (bubbel)plastic, plaats ze onder een overkapping of zorg voor een winterkasje. Ja, ’t kost wel moeite en tijd, maar hoe leuk is het om ook ’s winters je balkon op te stappen om verse kruiden te plukken!

Tuin

Het bepalen van de plek van je kruidentuin is belangrijk. Zoek een plek waar je makkelijk vanuit de keuken bij kunt. Niets zo vervelend om door de regen naar het einde van je tuin te moeten lopen voor een bosje bieslook. De grootte van de plek kan een paar vierkante decimeter beslaan maar het kan ook een heuse verdwaaltuin worden. En alles er tussenin! Wij begonnen met nog geen vierkante meter kruidentuin, en hebben nu verhoogde bakken gemaakt waar we enorm veel kruiden hebben geplant en gezaaid. De verhoogde bakken hebben een aantal voordelen: ik kan er makkelijker bij en het maakt een leuke optische afscherming tussen ons ons terras en de rest van de tuin.

Naast dat de kruiden zicht het beste dichtbij je keuken bevinden, kijk je ook naar de ligging ten opzichte van de zon. De meeste kruiden hebben minimaal half schaduw nodig, en sommige pikken graag zoveel mogelijk zonuren mee. Er kruiden die gedijen op een schaduwplek, maar mijn ervaring is dat halfschaduw en zonplekken toch wel het fijnste werken. Munt en citroenmelisse kunnen bijvoorbeeld wel goed in de schaduw.

Zet de kruiden bij elkaar die dezelfde behoefte aan water, zonlicht, vochtdoorlating en voeding/grondsoort nodig hebben. Het was even puzzelen toen ik de kruidentuin aanlegde, maar da’s een heerlijke klusje voor een vrije zonnige lentemiddag. Een soort live kruidenpuzzel leggen; heerlijk therapeutisch en bevredigend.

Kruidenspiraal

Als je wat ruimte hebt (hoeft niet heel veel te zijn) en een leuke eyecatcher zoekt; ga voor de kruidenspiraal! Je plant hierin je verschillende kruidenplanten waarbij met de standplaats ook weer rekening wordt gehouden met de zon-, vocht- en warmtebehoefte van je kruiden. Bekijk dit filmpje maar eens. Amazing. Kunstwerkje toch, zo

Eenjarig of een vaste plant?

Denk niet dat je één keer basilicum zaait en er je jarenlang van kunt eten. Er zijn namelijk eenjarige kruiden zoals dille, basilicum en koriander, die zaai je ieder jaar opnieuw zaait. Zodra het gaat vriezen zullen de meeste eenjarige kruidenplanten verdwijnen, tenzij je een enorme flutwinter hebt of er een microklimaatje is op de plek van dat kruid.

(Wil je wel zolang mogelijk van basilicum genieten? Knip ze dan niet onderaan de steel  af maar boven het eerste blad. Hij loopt dan vanzelf weer uit en je geniet ervan totdat het gaat vriezen.)

Dan heb je meerjarige kruidenplanten: winterharde planten. Sommige planten zijn blijvend groen en sommige planten sterven af boven de grond en komen in de lente weer op. Kruiden die boven de grond afsterven zijn bijvoorbeeld munt, daslook, peterselie en bieslook. Andere kruiden behouden meestal hun blad, zoals o.a. rozemarijn, tijm en salie. Het ligt wel een beetje aan de standplaats en het soort winter, zoals eerder genoemd. Als ze het flink te verduren hebben van wind en kou, zullen ze eerder sterven. Tijm doet het bij mij soms heel goed, maar de tijm die op een winderige plek stond heeft het niet gered. Afdekken en de juiste plaats vinden is dus wel een aanrader voor het behoud van je vaste planten. Wat je moet doen om deze planten te beschermen? Dat verschilt per plant. Google’s your best friend! Een website die ik zelf fijn vind is die van Velt. Mooie duurzame oplossingen, info en tips!

Bloeiende kruiden

De meeste voedingswaarde krijg je als de kruiden nog niet bloeien. Maar ook daarna is er geen man overboord. Ik haal van sommige (delen van de) planten de bloemen weg, zodat de kracht in de plant gaat en niet in de bloem en dus zaadvorming. Ik haal niet alles weg want de bloem heeft veel nuttige aspecten. De insecten hebben de bloemen nodig. Het ziet er prachtig uit. Je kunt de bloemen inzetten als eetbare decoratie op tal van gerechten. En daarnaast: drogen kan ook voor in je kruidenthee; lekker én decoratief. Zoek voordat je een bloem wilt gaan eten of deze ook daadwerkelijk eetbaar is; ik weet niet wat jij allemaal in je kruidentuin gaat plaatsen natuurlijk!

* PINTERESTWAARDIGE TIP *
Vul een ijsklontjesvorm met water
Voeg hier bloemetjes van tijm of rozemarijn aan toe. Lekker in een karaf water met een schijf sinaasappel.
Of maak ijsblokjes met muntbloemetjes. Lekker in een karaf water met bosbessen of ander fruit.
Maak ijsklontjes met dillebloemetjes en voeg toe aan je komkommerwater.
Feest!

Nadelige effecten van kruiden?

Kruiden zijn zoals ik in mijn inleiding vertelde onmisbaar in een gezond voedingspatroon. Maar ga vooral niet helemaal los zonder je te verdiepen in de werking van kruiden. Een bloedverdunnende werking van een kruid terwijl jij dat in jouw persoonlijke situatie juist absoluut niet kunt gebruiken. Of wanneer je zwanger bent of bepaalde medicijnen gebruikt zijn het (veelvuldig of langdurig) inzetten van bepaalde kruiden juist riskant.

Volg specialisten die hier een opleiding in hebben gevolgd en leen boeken over kruiden; super leuk om hier meer over te weten te komen.

Wintervoorraadje

En dan nog even een tipje voor je (hopelijk) grote kruidentuinopbrengst! Ik had (en heb nog steeds) enorm veel opbrengst. Deels omdat we nu meer oppervlakte hebben maar ook omdat we goeie en gezonde grond hebben. Veel te veel opbrengst voor twee personen! Maar sommige kruiden laten zich prima drogen of invriezen. Zo heb ik ladingen dragon, tijm, oregano, salie en stevia gedroogd. Rozemarijn doet het in de winter ook altijd goed buiten, dus die droog ik niet altijd. Voorheen droogde ik op een bord of dienblad (met daarop een doek voor de opvang van vocht). Nu hang ik eigenlijk zoveel mogelijk op. Het scheelt ruimte als je je kruiden ophangt in bosjes. Even goed wassen uiteraard, daarna even droogschudden en in kleine bosjes ophangen.  Zorg dat de kruiden echt kurkdroog zijn voordat je ze ritst. De blaadjes kan je in z’n geheel of in gehakte vorm bewaren. Ik schreef een blog met alle ins en outs over het drogen van kruiden. Alles weten over hoe je jouw kruiden droogt? Check m’n blog!

Kruiden drogen heeft m’n voorkeur. Maar kruiden invriezen is ook een optie. Maak kleine porties van de kruiden en vries deze in. Dat doe ik vooral met koriander. Maar lavas, peterselie, groene venkel, dille vinden het prima om bevroren te worden, mocht je geen ruimte of tijd hebben om ze te drogen. Als smaakmaker zijn de bevroren kruiden prima te gebruiken, maar als decoratie op een prachtig opgemaakt bord is het niet aan te raden.

De hele winter kan ik aanspraak maken op mijn eigen gedroogde kruidenvoorraad. Ik heb keuze genoeg, hoef niet naar de supermarkt en kan zo nog meer gezonde voedingsstoffen kwijt in een maaltijd. Yay!

Deel met anderen

Het gevolg van goed snoeien is groei. Daar word ik iedere keer weer zo blij van! Maar soms weet ik bijna niet meer wat ik met die enorme aanwas van kruiden moet. Laten verpieteren vind ik zonde. De composthoop is altijd geduldig, maar die gebruik ik alleen als  ik er echt niets anders meer mee kan.

Herkenbaar? Doe dan je kruiden kado aan familie, buren of vrienden of bied ze via social media aan. Dat kan vers of gedroogd uiteraard.
Ik nam vaak verse kruiden mee naar mijn moeder, ze genoot ook van de smaak van verse kruiden. Vrienden weten ook dat ze altijd kruiden kunnen komen halen. En in onze woonplaats is er een “Stop Voedselverspilling Ede” facebookgroep waarop ik regelmatig m’n kruidensnoeisels zet.

Kruidenkadootjes

Gedroogde kruiden in een potje uit de kringloop: dat is toch het persoonlijkste en meest duurzame kadootje dat je kunt geven? Kies bijvoorbeeld drie soorten gedroogde kruiden en doe ze in leuke glazen potjes. Plak er leuke etiketten op en hang er een hip labeltje aan met een mooie wens of een recepttip. Of maak iemand blij met je favoriete kruidenblend.

Spice up your life baby!