Onze planeet is van plastic

Beetje rare titel natuurlijk. Want uiteraard is onze planeet niet van plastic! Maar als ik om me heen kijk zie ik wel heel erg veel plastic. In huis en buiten, je naaste omgeving, maar eigenlijk overal. Want plastic is nu eenmaal reuze handig! Als je nu rondkijkt zul je binnen een minuut makkelijk 20 items kunnen benoemen die van plastic zijn of plastic onderdelen - zichtbaar of onzichtbaar - bevatten. Zijn we misschien een beetje plasticverslaafd met z’n allen? Plastic is makkelijk en goedkoop. Plastic is niet meer weg te denken. Onze planeet is - bijna - van plastic.

Maar plastic heeft ook behoorlijke schaduwzijdes; voor zowel onze gezondheid als die van onze planeet. 

In deze blog deel ik een en ander over de vervuiling die wij veroorzaken met onze plasticverslaving. Hopelijk krijg je enkele eye openers als je dit leest. 

Er is goed nieuws en minder goed nieuws. Aan heel veel van de plasticproblematiek kunnen jij en ik weinig tot niets veranderen. Het is een mondiaal en monsterlijk groot probleem. Maar binnen je eigen invloedscirkel kun je wel degelijk veranderingen doorvoeren. En als iedereen dat zou doen...

Graag geef ik je tips voor binnen jouw eigen leefomgeving voor een duurzamere planeet . En daar kun je direct mee beginnen!

Hoe ziet het eerste uur van jouw dag eruit?

Om te beginnen schets ik even een beeld van het eerste uur van een dag uit het leven van een denkbeeldig persoon die zo maar een beetje op jou of mij zou kunnen lijken.

Er schalt een alarm uit je mobiel, je staat op en je opent de gordijnen. Je loopt over je pvc vloer naar de badkamer en poetst je tanden. Onder de douche was je je met een fluffy “douchepuff” en de iedere dag shampoo geurt en schuimt weer heerlijk. Je droogt je af, brengt huidverzorging en haarproducten aan. Je smeert je oksels fris, kamt je haar en föhnt je haar in model. Met een fleurige zomerjurk aan schiet je in je slippers (of crocs!). De koffie smaakt weer heerlijk, net als je sojayoghurt en vriesfruit. Tijd om op pad te gaan. Earpods in je oren dus, en milieubewust als je bent stap je op je fiets. En route.

Hier stop ik, want je snapt waarschijnlijk wel waar ik naar toe wil... 

Lees het verhaal nu nog een keer. Ga het rijtje af van wat je vastpakte, gebruikte of at en tel dan de plastic verpakkingen, plastic onderdelen, maar ook de plastics die zichtbaar en onzichtbaar zijn verwerkt in producten en materialen in jouw huis. 

In het eerste uur van je dag ben je dan hoogstwaarschijnlijk al met enorm veel plastics in aanraking gekomen zonder dat je er waarschijnlijk bewust van was. Je sliep op een matras met polyester tijk en misschien ook plastic inhoud, je hebt de fumes ingeademd dankzij die duurzame pvcvloer. Je hebt het gesmeerd, gedronken en gegeten. Moet je nagaan waarmee je een volledige dag mee in aanraking komt. Dag in dat uit.

We zijn plasticverslaafd. 

En was het maar zo dat we alleen onszelf ermee vervuilden. Door ons gebruik vervuilen we de bodem en het leven in de bodem, op de bodem, in het water en eigenlijk waar dan maar ook. 

In deze blog ga ik niet in op het hormoonverstorende effect van plastic in onze leefomgeving (door inademing, huid & plastic kleding, huidverzorging en voeding bijvoorbeeld), maar daar kun je hier en hier en hier meer over lezen.

Plastic, microplastics en vervuiling

Microplastics. Er wordt steeds meer over bekend, en dat is erg hard nodig. Werd er 10 jaar geleden nog gezegd dat plastic heel langzaam verteert, nu wordt het gelukkig (eindelijk!) breder bekend dat het niet verteert maar in zeer kleine deeltjes uit elkaar valt.

Dit lees je op Plastic Soup Foundation:

``'Plastic in het milieu valt vroeg of laat uit elkaar in steeds kleinere stukjes. Microplastics zijn alle stukjes kleiner dan een halve centimeter maar vaak zó klein dat ze niet meer zichtbaar zijn voor het blote oog. Nanoplastics zijn zelfs onder de modernste microscopen nauwelijks te zien. Dit worden beide ook wel secundaire microplastics genoemd. Dan zijn er nog de microplastics als gevolg van slijtage, zoals vezels van synthetische kleding of slijpsel van autobanden, de primaire microplastics. Daaronder vallen ook de microplastics die door fabrikanten bewust aan verzorgingsproducten of verf worden toegevoegd omdat ze een bepaalde functie vervullen. Die microplastics komen via het afvoerputje of anderszins gemakkelijk in het milieu terecht."

Alle plastics die we gebruiken zorgen voor meer of mindere vervuiling in ons milieu. Zichtbare vervuiling zoals een broodzak in het bos, een frisdrankflesje in in de berm en een tube tandpasta ergens verdwaald in een oceaan. Die grote stukken plastic vallen uiteindelijk uiteen in kleine stukjes: microplastics en nanoplastics, ergens op weg naar of ín de oceaan. Dat willen we niet meer! Er zijn dan ook tal van projecten om de oceanen op te schonen.

TIP: pomp je auto- en fietsbanden regelmatig op. Dit geeft minder slijtage en dus minder microplastics

Microplastics in ons huis

Maar besef ook dat er in jouw directe omgeving al microplastics worden gemaakt zonder dat je het waarschijnlijk beseft.

Een groot deel van onze kleding bestaat deels of volledig uit nylon, acryl of polyester: synthetische kleding. Plastic dus. Als die kleding in de wasmachine wordt gewassen, zorgt dat voor voor miljarden deeltjes microplastics in het rioolwater. Jouw auto- en fietsbanden, je fleece bankdeken, je bank- of stoelbekleding, raamverduistering, plastic snijplank, worteldoek, plastic servies, make-up en crèmes, verf en schoenen. 

Vervolgens komt hiervan een groot deel in zichtbare en onzichtbare plastic deeltjes via het grondwater, het riool en rivieren in onze oceanen terecht. En die microplastics vormen een groot gevaar voor de vissenpopulatie. Want als zij zich voeden met deels microplastics zal een groot deel van de jonge vissen het niet overleven door verhongering. Want met dit microplastic in hun verteringssysteem worden ze wel gevuld maar niet gevoed. 

Onze oceanen worden ook wel de longen van de aarde genoemd. Die willen we dus koesteren en niet als afvoerputje de dupe laten worden van onze plasticverslaving. Beeld je in dat jouw sportleggingmicroplastics worden geconsumeerd door vissen. (Sorry voor de manipulatie, maar mij hielp het om stevige keuzes te maken.)

Eerlijk gezegd schokt het me (zacht uitgedrukt) dat de plastic kledingindustrie niet aan banden wordt gelegd. Hoe kunnen we nog met droge ogen kleding en andere materialen produceren waarvan bekend is dat het vrijwel direct zorgt voor microplastics?

Dit kledingprobleem vormt natuurlijk maar een klein deel van het mondiale microplasticsprobleem. Maar dit deel kunnen wij hier en nu veranderen in onze eigen leefomgeving.

Lees hier meer over gevolgen van microplastics in de oceanen en vissen.

Gerecycled plastic is toch goed? 

Er wordt veel ingezet op gerecycled plastic verpakkingsmateriaal, gerecycled polyester kleding etc. Je kunt kleding kopen dat gemaakt wordt van oceaanplastic! Zo duurzaam! Zo goed!

Won je bij de Postcodeloterij sokken met de naam “healthy sea socks”, want gerecycled oceaanplastic. Goed bezig zou je denken. Ik ging toch even bellen met een vraag over microplastics van die healthy sea socks. Volgens een medewerker van de Postcodeloterij gaven deze sokken geen microplastics… Ik heb half proesten en half jankend de telefoon opgehangen. Want natúúrlijk komt dit  via de wasmachine weer in diezelfde oceaan terecht… 

Vooropgesteld: ik ben blij dat er gerecycled wordt. Dat we een kliko hebben waar het plastic in kan. Maar laten we vooral aan de voorkant significante veranderingen aanbrengen door het gewoon niet meer te willen hebben, niet meer te gebruiken, niet meer te kopen. Dat regels worden veranderd waardoor voedsel maar ook zo enorm veel andere materialen niet meer per stuk - overmatig en hermetisch gesloten verpakt worden. Waar is het krantenpapier van vroeger gebleven waar onze krop sla in werd verpakt... Zijn we er nu met deze strenge regels op vooruit gegaan? 

Verandering moet van bovenaf komen. Maar: ook via jou en mij. Door je uit te spreken over onze mondiale plasticverslaving. Door te laten zien dat het anders kan. Door het gesprek aan te gaan. Door je kinderen, familie, vrienden en collega's te inspireren. Door aan de slag te gaan in jouw eigen leefomgeving.

En dan de Plastic soup foundation. Hoewel deze organisatie een mooi doel dient, zit er ook aan deze organisatie een keerzijde. Hoe dat zit zie je hier. 

Bewustwording en stapjes nemen

We leren gelukkig steeds meer over de enorme schaduwzijde van plastic. En gelukkig nemen we na die bewustwording ook stappen. Want het is hoog tijd om af te kicken van onze plasticverslaving. 

Bewustwording is de eerste stap. Weten dat plastic in veel gevallen zeer schadelijk kan zijn. Vervolgens: weten waar het in zit. En dan stappen nemen om te verduurzamen. Ik kan het. Jij kunt het ook. 

Dit zijn de stappen die ik heb gezet de afgelopen 10 jaar.

Refuse

Gewoon nee zeggen. Minder spullen willen hebben. Nee tegen jezelf zeggen. Je gadgetverslaving afbouwen en je plastic bezittingen verminderen. Tegenwoordig wordt in zoveel producten plastic gebruikt – al ziet het er soms enorm natuurlijk uit.

In het r-rijtje van duurzaam leven staat “refuse” vaak bovenaan. Wat je kunt weigeren: plastic zak, plastic spaarspeeltjes van de Lidl, goedbedoelde verjaardagskado’s, polyester kleding: zeg er voortaan NEE tegen. 

Ik werd vorig jaar in de rij bij de Lidl uitgehoond omdat ik spaarzegels voor plastic speelgoed weigerde en ze ook weigerde door te geven aan mensen die de zegels wilden hebben. Met een rode kop stotterde ik dat ik hier niet aan mee wilde werken: het meeste van dit soort spaaracties belandt te snel in de prullenbak. Ik kreeg heel veel boze gezichten en heb me de hele dag rot gevoeld. Maar tegelijkertijd was ik blij dat ik me had uitgesproken. Je weet nooit of er ergens een zaadje goed terecht is gekomen.

Ze nee tegen je eigen koop-, spullen-, hippe kleding- en ik-wil-hebbendrang. Dat zal echt niet voor 100% lukken (mij niet) maar iedere “nee” tegen plastic is er weer eentje.

Soms betaal ik meer voor onverpakte voeding dan voor eenzelfde hoeveelheid ín een plastic verpakking. Niet leuk voor mijn portemonnee,  wel leuker voor de planeet. Support verpakkingsvrije winkels! 

Kleding

Ik begon als eerste bij mijn kledingaankopen. Ik stopte heel bewust met het kopen van synthetische kleding. Bij de tweedehands winkels - waar ik 95% van mijn kleding en schoenen koop - is niet altijd meer het label aanwezig. In een aantal jaren heb ik een kleine en natuurlijke kledingvoorraad opgebouwd waar ik blij mee ben.

Daarna was de inhoud van mijn kledingkast aan de beurt. Welke kleding bestond uit natuurlijke materialen? En welke uit nylon, polyester, acryl? Stapsgewijs is alle synthetische kleding eruit aan het gaan. En het komt er ook niet meer in voor zover me dat lukt (elasthaan is een nog tricky ding in kleding - bijna niet aan te ontkomen). 

Een ongelofelijk fijn gevoel om de wastrommel uit te laden en te weten dat er miljoenen mínder microplastics in het spoelwater terecht zijn gekomen dan voorheen. Is toch best eenvoudig te bereiken!

Ik bekeek eerst mijn dagelijkse kleding en ondergoed, toen mijn optreed/feestkleding, toen mijn jassen en ben nu bezig met mijn schoenen. 

• “Ja maar ik sport zo lekker in m’n kekke nylon duurzaam geproduceerde outfitje!”
• “Die hippe jas heb ik net gekocht, was heel duur! Ga ik echt jaren plezier van hebben.”
• “Maar ik promoot dit tuinkledingmerk zo graag! En het is écht  waterdicht…”
• “Geen leven zonder Crocs!” (I tottaly agree - help)

Keuzes maken doet soms pijn. En misschien voel je nu heel veel weerstand. “Wat een overdreven blog!” Laat alles gewoon eens bezinken en kijk wat jij kunt doen; welke stap jij kunt zetten voor minder plasticvervuiling.

TIP

Draag je nog kleding dat microplastics in het waswater veroorzaakt? Een kort-termijndoekje tegen het bloeden is een waszak die microplastics voor een deel zou tegenhouden.

Ik vind het persoonlijk een beetje een wassen neus; dit zou een waterzuiveringscentrale (waar het waswater terecht komt) nog veel beter kunnen doen namelijk. Laten we het bij de voorkant aanpakken.

Wat mij effectiever lijkt is het volgende. Als je dan toch plastic kleding wilt wassen, draai dan niet een programma met heel veel wentelingen maar kies voor een handwas (letterlijk: in een teiltje, of in het handwasprogramma op je wasmachine). Laat je was weken, boen eventuele vlekken er met de hand uit en centrifugeer zo kort mogelijk. Minder slijtage waardoor minder microplastics.

Wel wil ik hierbij zeggen dat dit niet de oplossing voor de lange termijn is in mijn ogen. Maar voor nu beperkt het enigszins de schade. Toch weer een stapje.

Natuurlijke stoffen zijn onder andere:
katoen
bamboe (over het productieproces hiervan valt overigens ook best wat te zeggen)
hennep
brandnetel
zijde (maar cruelty free zijde bestaat dat?)
wol (cruelty free svp)
tencel (lycocell)
linnen
viscose
leer (cruelty free svp)

Huis- en keukenraad

Keukenbenodigdheden zoals plastic snijplanken gingen eruit, single use plastic ook (ik was jarenlang boterhamzakjesverslaafde). En de oh zo handige microvezeldoekjes ook. Ik maakte vaatdoeken van oude theedoeken en kocht – op verzoek van m’n lief, want we doen het samen – een paar nieuwe katoenen vaatdoeken.

Ik bewaar nu de meeste voeding in gerecyclede plastic potten of harde weggeefhoek plastic bakken, snijd m’n groente op een bamboeplank en roer in m’n saus met een houten spatel.

Verzorgingsproducten en schoonmaakmiddelen

Huidcrèmes, make-up, shampoo en schoonmaakmiddelen nam ik hierna onder de loep. Stapsgewijs schakelde ik over op zoveel mogelijk natuurlijke producten en zoveel mogelijk van biologische merken. Gelukkig worden er nu al veel minder vaak microplastics in make-up, scrubs en dergelijke gebruikt.

Ik ontdekte dat huishoudelijke schoonmaakproducten echt een marketingding zijn. Voor elke vlek weer een ander flesje. Tegenwoordig gebruik ik voor bijna alles groene zeep; die dikke gel uit een emmertje. Daar kan ik líters vloeibare reiniger mee maken. Soms gebruik ik zuiveringszout. En erg prettig: mijn keukenkastje is er veel overzichtelijker op geworden.

Vervangen

Wat nu te doen? Alle plastic de deur uit doen en er hennep, katoen, bamboe en hout en rvs voor in de plaats terugkopen? Zou dat de oplossing zijn? Soms wel. De plastic snijplank ging er zoals je las, direct uit toen ik leerde over microplastics tijdens het snijden van m’n veggies. Maar direct iets nieuws aanschaffen om een plastic product te vervangen hoeft niet altijd denk ik. Een plastic product dat je al hebt en dat in principe niet direct zorgt voor microplastics bij gebruik, kan ook pas worden vervangen met een duurzamer product op het moment dat de tijd rijp is. Mijn plastic binnenbezemsteel doet het prima; die vervang ik pas als ‘ie niet meer te repareren is

Als mij een papieren draagtasje wordt aangeboden zeg ik overigens ook nee. Heel veel “duurzame” vervangers kosten nu eenmaal ook grondstoffen. Ook composteerbaar bestek en kekke bamboe eetbordjes op een festival. Ik droom van een “neem je eigen beker, bord en bestek mee-festival”.

Ik ben trouwens echt niet roomser dan de paus: ik heb herbruikbare plastic diepvrieszakken en plastic voedselbakjes (via de weggeefhoek uiteraard haha) en we zitten op een “slijtvaste” (lees; polyester) Montelbank en zo kan ik nog wel talloze voorbeelden geven. In een ideale wereld zou ik op een bank zitten van gevlochten paardenbloemstelen en brandnetelwortels. Maar veranderingen voer je duurzaam door: steeds een klein stapje. Dan blijft het haalbaar en kun je het blijven volhouden. 

Plastic in de tuin

En dan de moestuin. Want mijn moestuin is niet plasticvrij. Verre van. Ik heb plastic kratten vol met plastic kweekpotten. Ik hergebruik single-use plastic voor zaaitrays en plantenstekers. Mijn kringloopvitrage tegen mussenvraat is niet van natuurlijk materiaal gemaakt.

Als je het toch hebt; gebruik het dan. Maar gebruik het bedachtzaam en houd je plastics in de gaten. Plastic dat verbrokkelt en stoft; direct in de pmd-kliko ermee!

Zelf hergebruik ik plastic tuinaardeverpakkingen: ik bewaar er spullen in, ik bekleed mijn recycle plantenbakken ermee aan de binnenkant bijvoorbeeld. Maar jaarlijks check ik dit goed op veroudering. De eventueel hormoonverstorende stoffen laat ik nu nog maar even buiten beschouwing.

Als ik spullen aanschaf – het liefst tweedehands – probeer ik plastic zoveel mogelijk te vermijden. Lukt niet altijd. Maar ieder stapje is er een.

Niet altijd is hout de beste vervanger van plastic. Een nieuwe houten plantenlabel kopen dat van hout uit een oerbos is gemaakt en één seizoen meegaat, is natuurlijk veel minder duurzaam dan een stuk plastic van een single-use yoghurtbeker dat jaren mee gaat.

Aan de slag? Stel een reëel doel

Kom niet in een kramp maar stel een reëel doel. Zie de positieve kant van jouw inzet en focus je niet op wat er allemaal fout gaat bij jou of in de wereld.

Sta stil bij het positieve: wat fijn dat je hebt besloten om een stap te nemen! Bekijk na een tijd wat je allemaal al hebt kunnen doen. Vier iedere stap.

In mijn eigen leven zie ik veel positieve punten van het verplasticminderen.

• De inhoud van mijn keukenkastje is er een stuk overzichtelijker op geworden.
• Als ik nu een was draai ben ik blij te weten dat er miljoenen minder microplastics in het water komen.
• De plasticvrije items in mijn kledingkast heb ik grotendeels bij de kringloop vandaan en met het weinige dat ik overheb na de plasticschifting kan ik goed mixen en matchen. Overzichtelijk en ruimtebesparend!
• Ik bespaar geld door goed na te denken of ik een bepaald product écht wel nodig heb. Die besparing kan in investeren in een duurzamere keuze.
• Mijn hormoonbalans is verbeterd.
• Ik heb meer liefde en respect gekregen voor de natuur. Miljoenen minder microplastics in vissen en vogels door enkele praktische keuzes in mijn eigen leefomgeving.
• Ik ga zuinig om met wat ik heb; er gaat hierdoor veel minder stuk.
• Ik ben dankbaar dat ik anderen hierin mag inspireren.

Conclusie

Als je 100% plastic wilt vermijden kun je nu beter gewoon alvast in je composteerbare natuurkist van vlierbesvezels gaan liggen. Dat gaat niet lukken namelijk. Maar ik hoop dat je na het lezen van deze blog ziet dat je in jouw eigen omgeving écht al heel veel kunt doen.

Ga niet direct met álles aan de slag, want de kans is dan groot dat je overweldigd raakt en je je motivatie kwijtraakt. Pak steeds één onderdeel aan en ga hiermee aan de slag. Maak eerst de grote stappen: elimineer wat zorgt voor plasticvervuiling en microplastics. Voor de een zal dat zijn dat je stopt met het kopen van je dagelijkse spa blauwflesje bij de treinstationkiosk. De ander gaat aan de slag met het uitzoeken van nylon, polyester, synthetische kleding .

Eis geen perfectie, maar kies voor het haalbare. En als je hier een nieuwe routine hebt ontwikkeld kun je een volgende stap maken. Op deze manier kun je het op de lange termijn volhouden en word je niet overweldigd. 

Voor mij was een van de belangrijkste eerste stappen het eerst niet meer kopen van en vervolgens het wegdoen van plastic kleding. Die bracht ik niet naar de kringloop, maar ging in een zak naar de stort. “Maar dan breng je het toch naar de kringloop?” zou je nu misschien denken. Ik heb hier lang over nagedacht. Goeie kleding of een prima fleece bankdeken weggooien is natuurlijk ontzettend stom! Maar om microplastics veroorzakende stoffen weer terug te brengen in de kringloop kon ik niet naar mezelf verantwoorden. Ik koos de beste uit twee niet optimale opties en heb hier het meeste vrede mee.

De planeet redden van zwerfplastic is niet zo moeilijk. Ook buitenshuis kun je het verschil maken. Ga zwerfafval rapen! Zorg dat je altijd handschoenen of een grijptang (ik gebruik een keukentang uit de kringloopwinkel, zit standaard in mijn fietstas) bij je hebt. Verminder zwerfafval en inspireer anderen om hetzelfde te doen. Deel erover op je socials. Ga samen met iemand anders de plastic rehab in; samen is altijd leuker dan alleen.

Hopelijk ga jij in jouw eigen leefomgeving aan de slag met het minimaliseren van plasticgebruik.

En laat vooral onderaan deze blog weten wat jij doet om dit te verminderen! 

-

Foto's: www.unsplash.com