Zaaitips voor minder stress, meer rust en overzicht.

Ik ben DOL op voorzaaien. Vooral als het na een lange winterpauze  eindelijk weer tijd is om de eerste zaden in de grond te stoppen. Heerlijk! Ik zaai voor van februari tot en met oktober. Dat is best een lange periode. 

In de eerste van de maanden van het nieuwe jaar staan er bakken in de vensterbank van de huiskamer en in de kas. En vanaf mei zaai ik buiten voor en staan de bakken, potten en trays op de tuintafel en overal waar ik ze kwijt kan.

Want om straks een volle tuin te hebben is het belangrijk om gedurende het seizoen regelmatig voor te zaaien en natuurlijk ook om rechtstreeks te zaaien. En naast dat ik een volle tuin wil, wil ik ook zo lang mogelijk kunnen oogsten. Daarom heb ik een planning voor de voorteelt (in het vroege seizoen, vooral snelgroeiende bladgroente), de hoofdteelt in de zomer voor o.a. de pompoenen, courgette, tomaten bijvoorbeeld. En dan nog de nateelt: de wintergewassen die in de winter en in de vroege lente  worden geoogst. Volle planning dus, waar we bijna jaarrond van kunnen eten. Maart en april zijn voor mij de drukste zaaimaanden; dan zaai ik bijna wekelijks wel iets. En dan is het wel zo fijn om een goeie planning te hebben. Die planning helpt mij om mijn energie te kunnen verdelen en om overzicht en rust te houden. Want stress: dat willen we niet hebben!  

Fit of minder fit?

Als je veel tijd, energie en een natuurlijk gevoel voor overzicht houden hebt, draai je je hand hier niet voor om. Ik ken genoeg mensen die naast hun fulltime baan en een druk gezin nog een grote moestuin hebben. In de zomermaanden draai je dan zomaar 12 actieve uren op een dag, als het er niet meer zijn! Heerlijk als dat kan!

Maar ik ken ook genoeg mensen die met beperkingen te maken hebben. Zo kan ik naast mijn werkuren (ik kan ongeveer 15 uur per week werken door mijn whiplash) helaas niet dagelijks – en ook niet een paar uur per week - nog een paar uur in de tuin aan de slag zonder daar de volgende dag een terugslag van te hebben.

Het is sowieso best een uitdaging om op een ontspannen manier te blijven tuinieren. Of dat nu komt door een lichamelijke beperking of omdat je een enorm druk leven hebt. 

Ik heb inmiddels geaccepteerd dat ik standaard achter op schema loop. En gelukkig is de tuin behoorlijk vergevend daarin. Maar ik heb in de afgelopen 10 jaar ook wat handigheden en tricks opgedaan die me helpen om met beperkte energie en een haperig overzicht  en dito concentratievermogen toch met voldoening en zonder al teveel stress te kunnen zaaien. Ik heb ze voor je op een rijtje gezet!

Voorbereiding

Zorg dat je alles paraat hebt wat je nodig hebt bij (voor)zaaien. Neem dat op in je voorbereidingen als een losse taak. Ik mix mijn eigen potgrond, dus die bereid ik voor: ik zorg dat ik de tuinaarde van @bio.kultura op tijd in huis heb, zand om te mengen en eventueel perliet of vermiculiet om de boel nog wat luchtiger te maken.

Daarnaast zorg ik dat ik altijd een voorraad met recycle plantenlabels heb, een goeie watervaste stift (klinkt logisch maar het is echt HEEL irritant om met een haperende stift te moeten werken hahaha), voldoende trays en potten om in voor te zaaien en bakken om de trays in te kunnen plaatsen. Het werkt ontzettend fijn als alles aanwezig en paraat is.  

Lijstjes!

Maak een lijstje voor de komende week of komende twee weken, met daarop in volgorde van belangrijkheid wat je wilt zaaien. Bepaalde gewassen moet je niet een maand vooruitschuiven. Dat geldt bijvoorbeeld voor paprika’s, pepers en aubergine. Deze hebben een lange tijd nodig om te ontkiemen en te groeien, dus die komen bovenaan het lijstje van februari. 

De zaaikalender van Maria Thun kán helpen om in “plukjes” te zaaien. Op deze kalender wordt aangegeven op welke dagen welke gewassen geschikt zijn om te zaaien. Dat helpt mij als direct om bepaalde keuzes te maken en om overzicht te krijgen. 

Hoewel het ontzettend fijn is om lijstjes te maken (het schijnt dat vooral vrouwen hier heel goed op gaan), moet je je enthousiasme ook een beetje intomen. Ga geen lange lijsten maken. Zodra mijn hersenen een lijst met een rits aan punten traceert bevries ik en verlies ik het overzicht. Het is voor mijn hersenpan dan lastig om ter plekke een keuze te maken. Ik maak dus een kort lijstje met zo’n 6-8 soorten. Het kunnen er ook minder zijn, maar niet meer. Zo zaaide ik gister vier soorten paprika’s en vier soorten pepers. 

Zo'n lijstje helpt mij om te doseren en om overzicht te houden. Het is voor mij een haalbaar klusje waar ik niet tegenop zie. En dat is voor mij ongelofelijk belangrijk. Ik moet er zin in hebben! Ik heb geen behoefte om het lastige te lange lijstje uit te stellen. Ik ben gemotiveerd om het klusje te klaren omdat ik weet dat het me relatief weinig moeite, energie en tijd kost. 

In de loop der jaren heb ik gezien dat ik daardoor heel veel voldoening haal uit de kleine klusjes. En dat motiveert me om regelmatig kleine klusjes aan te pakken. [LINK]

Trap dus niet in de val om op een moment van veel enthousiasme een lekkere lange lijst te maken.

Afbakenen

Zaaien is erg belastend voor mijn rug en nek, dus ik baken mijn tijd goed af. Doseren is een woord dat nu dagelijks wordt toegepast, zodat ik mezelf niet overbelast. Zo’n kort lijstje als hierboven omschreven is het uitgangspunt. En dat geldt voor alle klussen trouwens. Ik bepaal van tevoren wat ik ga doen zodat ik mezelf niet verlies in wat ik allemaal aanpak als ik het tegenkom. 

Het kan dus betekenen dat ik een bepaalde taak in stukjes deel en het uitspreid uit over enkele momenten van de week. Daarbij heb ik geleerd dat ‘minder’ goed genoeg is. En dat gehaast zijn contraproductief werkt. Mindful zaaien dus! Dat heb ik echt moeten leren, maar dat gaat – met vallen en opstaan – steeds iets beter.

Daarbij is het fijn om je werkplek zo ergonomisch mogelijk in te richten. In mijn geval betekent dat dat ik niet te veel gebogen moet staan, dat ik alles binnen handbereik heb en dat ik met kleine trays en bakken werk die niet te zwaar wegen. 

Zorgvuldig zaaien

Zorgvuldig zaaien is niet alleen besparend voor je zadenvoorraad, het voorkomt ook problemen in de toekomst. En dat vraagt wat uitleg! 

Plemp niet alle zaadjes in een tray of pot. Het is overigens een klassieke beginnersfout - en ik zal even eerlijk zijn: ik moet mezelf nog steeds streng toespreken dat ik DUN zaai! 

Ieder zaadje heeft namelijk ruimte nodig. En vooral als zaden erg klein zijn, dan is de neiging erg groot om er dan teveel in een pot, bak of plugtray te zaaien. Als de zaden ontkiemen moet je de zaailingen uitdunnen en dat kost uiteindelijk meer tijd. Daarnaast moeten de zaailingen met elkaar concurreren en dat geeft grote kans op zwakkere planten. En verzwakte planten geven meestal meer gedoe op termijn. Ze zijn vatbaarder voor ziektes en plagen. Om dat weer recht te trekken kost extra tijd, energie en gedoe. 

Mindful zaaien is ook hier key. Vertragen in wat je doet geeft meer rust in je hoofd en lijf en zorgt ervoor dat je niet te dicht op elkaar zaait.

Zaaimoment

In het verlengde van zorgvuldig zaaien is het ook belangrijk om de zaairichtlijnen serieus te nemen. Vooral als je nog weinig moestuinervaring hebt. Tomaten zaaien in februari en paprika in juli heeft namelijk weinig zin. Ze zullen absoluut ontkiemen, maar de juiste omstandigheden ontbreken,waardoor je er extra werk aan hebt en de kans op oogst zeer klein is. Dat is jammer van je tijd, je energie en je zaden en het werkt niet motiverend. 

Bestudeer je zaadzakje dus en ga ervan uit dat de producent weet wat ‘ie erop schrijft. Heb je van iemand zaden gekregen uit eigen kweek, zonder uitleg op het zakje? Google dan (of koop mijn moestuinboek!) en noteer de belangrijke informatie op het zakje.

Als je eenmaal wat geroutineerder bent weet je wat beter waar je buiten de zaailijntjes kunt kleuren. 

Pootgoed

Ieder jaar gaat er wel iets mis. Na een warme lenteweek vind ik verdorde zaailingen op een vergeten plek, hebben slakken  het pootgoed geconfisqueerd of ik ben niet aan zaaien toegekomen door overprikkeling, migraine of te weinig energie. Eerst werd ik daar erg gefrustreerd van, ging ik balen dat ik niet was toegekomen aan mijn tuinplanning. Maar nu probeer ik er gewoon op een andere manier naar te kijken. 

Er zijn namelijk ook andere opties dan zelf zaaien: ik haal gewoon bio pootgoed. Dat vond ik jaren geleden echt not done. Ik vond dat cheaten. En daar was ik natuurlijk veel te fanatiek en onnodig streng in. Ik haal mijn pootgoed graag bij mijn favoriete plek De Ommuurde Tuin in Renkum. En gelukkig hebben reguliere tuincentra ook een steeds groter aanbod van biologisch pootgoed. En wat dacht je van ruilen met andere moestuiniers in de omgeving? Dat is ook nog ’s heel erg leuk. Als het om een of andere reden niet lukt om te zaaien; dan is er altijd nog pootgoed! 

Kies voor makkelijk

Niet alle zaden ontkiemen en groeien heel makkelijk. Knolselderij en bleekselderij zijn daar twee voorbeelden van. Ik kweekte ook gojibes op uit zaad. Hartstikke leuk maar man man, wat een zorgenkind!

Als je te maken hebt met beperkte energie, dan motiveert het om je planten te zien floreren zonder dat je daar enorme fratsen voor moet uithalen. Als een deel van je zaailingen veel zorg eisen en uiteindelijk heel pierig ontwikkelen kan dat je tuinplezier ontnemen. Kies liever voor makkelijk kiemende en groeiende planten dan voor energieslurpende divaplanten. Koop die als pootgoed of accepteer gewoon dat die niet geschikt zijn voor jouw situatie. 

Mindset

Als je om welke reden dan ook beperkingen hebt, dan weet je dat het een uitdaging is om hiermee om te gaan. Dat gaat niet van de een op de andere dag. Ik ben hier nog steeds lerende in. Vooral omdat mijn hoofd vol zit met enthousiaste plannen, maar de dagelijkse praktijk mij terugfluit.

Je mindset is hierin van ongelofelijk groot belang. Niet meer de verwachtingen hebben die je voorheen had. Je eisen naar beneden brengen en je voldoening halen in het bereiken van een klein doel.

Gelukkig is voldoening vaak in het kleine te ervaren: buiten een kop dampende koffie met je snoet in de lentezon en een dik vest aan. Een vers geoogste courgette, een bos peterselie voor in de soep. Het zit - met een beetje omdenken - niet in de grote hoeveelheden of de tachtig verschillende gewassen. Als je met rust en aandacht je zaden in de grond hebt gestopt, je planten hebt opgekweekt en je groente oogst, dan weet je dat je daar een diep gevoel van geluk en zingeving van kunt ervaren!

Foto's: Froukje Kuiper Fotografie