De moestuin in de herfst en winter

Vanaf september zie je bijna per dag het seizoen veranderen. Spinnenwebben, dauw op het gras, regen en... de moestuin verandert mee. Ten onrechte wordt gedacht dat we richting herfst en winter de tuin leeg moeten maken en moeten omspitten; het zogenaamde 'winterklaar maken'. En daarom een blog met wat je allemaal WEL en juist NIET hoeft te doen in de herfst- en winterperiode.

De tuin leeghalen? 

Vroeger was het redelijk normaal om op enkele koolgewassen na de moestuin leeg te halen. Je zag nog wat boerenkool en spruiten staan, misschien nog wat verdwaalde sluitkool, maar verder keek je tegen een kale vlakte aan. En  nog steeds hebben we een beetje de neiging om de moestuin zo te benaderen. 

Maar is het wel zo nodig om de tuin leeg te halen? Mijn antwoord is kort en krachtig: NEE! Eigenlijk juist niet. Het bodemleven heeft baat bij een bedekte bodem; het geldt als voeding en bescherming van de boem waarin van alles leeft. Daarnaast biedt een kale tuin ook weinig aan het tuinleven boven de bodem; egels, vogels en andere dieren die jouw tuin nodig hebben. 

In deze blog vertel ik uivoerig waarom je juist niet je tuin onbegroeid hoeft (of zelfs moet?) laten in de herfst- en winterperiode: een andere kijk op het zogenaamde winterklaar maken van je tuin.

Leven in de bodem

Een ander voordeel van begroeiing laten staan in de herfst- en winterperiode is dat er leven op en onder de oppervlakte is. De bodem en het bodemleven werkt samen met onder andere de wortels van planten die erin staan. Haal je die wortels weg, dan ontneem je de bodem die samenwerking. Terwijl het ook goed is om ook in de rustigere periodes te blijven zorgen voor een levende bodem. 

Ook al kun je misschien niet meer van sommige planten oogsten, dan is het toch raadzaam om deze te laten staan. Sommige moestuiniers redeneren andersom: haal weg wat er niet geoogst kan worden omdat deze plant voeding uit de bodem opneemt. Maar deze plant zorgt ook juist voor voeding in de bodem; je kunt dus ook de andere kant op redeneren. Als het dan ook nog een plant is die winterhard is en iets aan jou of de bodem geeft; kies hier dan voor. Alles is beter dan een kale bodem. 

Als het geen eetbaar gewas is, zaai dan groenbemesters voor. Deze groenbemesters hebben meerdere functies. 

• Ze verbeteren met hun wortels de bodem
• Groenbemesters helpen ook als opvang van voedingsstoffen
• ze verbeteren de bodemstructuur waardoor ze bodemerosie tegengaan en onkruid onderdrukken

Veel gebruikte planten voor groenbemesters zijn: lupine, klaver, phacelia, gele mosterd, rogge en bladrammenas. De groenbemesters zullen niet alleen zorgen voor de bodem maar ook bijdragen aan de biodiversiteit in je tuin. Als je het bed weer in gebruik neemt, maai of knip je de groenbemesters en werk je het maaisel licht in de bovenste laag van de grond voor extra voeding en structuur.

Mulchen in de herfst en winter

Mulchen (bedekken van de bodem) is het hele seizoen belangrijk. Veel mensen houden van een aangeharkt en kaal tuintje, maar daar komt gelukkig steeds meer verandering in! Heb je geen of weinig groente meer in je tuin tuin staan, heb je geen groenbemesters gezaaid, zorg dan in ieder geval dat je gedurende de herfst en winter je bodem bedekt. Zo'n prachtig zwart grondje ziet er natuurlijk strak en overzichtelijk uit, maar je doet je bodemleven er geen plezier mee. Lees in mijn uitgebreide mulchblog waarom mulchen in de herfst en winter een absolute must is en wat 'bodemleven' precies inhoudt voor jouw moestuin. Ik geef je hier een duidelijk overzicht van hoe te werk te gaan en met welk materiaal.

Wat je vooral NIET hoeft te doen

Spitten

Spitten is ook een tuingewoonte van vroeger. En we komen er steeds meer achter dat spitten op lange termijn juist niet het gewenste resultaat heeft. Spitten deden we om weer lucht in de grond te krijgen en om er bemesting doorheen te scheppen. 

Inmiddels weten we dat lucht in de bodem krijgen (en houden) beter over kunnen laten aan het bodemleven; wormen dragen hier bijvoorbeeld aan bij, maar ook de wortels van planten.   Het bodemleven werkt samen; wormen, insecten, mirco-organismen, schimmels, sporen en nog meer. Ieder heeft z'n eigen functie en plek in die bodem. Als deze wordt omgespit, verstoor je deze verhouding en zal de bodem eerst moeten herstellen. Jij hebt in jouw huis ook een bepaalde indeling. In de voorraadkast liggen weer andere spullen dan in de keuken. Jouw slaapkamer en woonkamer hebben ieder hun eigen indeling en inhoud. Als je het hele huis door elkaar zou schudden kun je je voorstellen dat het een rommel wordt: tijdens het koken groene zeep in je soep scheppen terwijl je voorheen zout uit die pot haalde. Dat zou het humeur van alle inwoners en ook de effectiviteit van je huishouden zeker geen goed doen. Maar eigenlijk gebeurt hetzelfde als we onze moestuin omspitten. Laat het werk over aan het bodemleven en je zadelt jezelf met minder werk (en problemen) op!

Bemesting voeg je toe vanaf de bovenkant en hoef je niet door de grond te spitten, net als compost. En hierna laat je het bodemleven hier zijn gang mee gaan. Omspitten hoeft (mag hahaha) dus niet meer. 

Onbedekt laten

Inmiddels weet je dus ook dat een vers aangeharkt en kale bodem eigenlijk alleen maar nadelen heeft. Heb je een kale tuin, omdat je bijvoorbeeld pas net gestart bent met de tuin? Dek je bedden en/of bakken dan af met onbedrukt en ongebleekt karton. Bij de fietsenwinkel en grote woonwarenhuizen kun je vragen naar dit karton. Leg op de randen wat stenen of pin ze vast met haringen zodat het karton niet wegwaait en controleer regelmatig of alles nog goed zit. In mijn mulchblog lees je waarom dit zo belangrijk is. Of lees alle beginnerstips in  deze blog. 

Dus ook al heb je nu geen begroeiing: je kunt ook nu gelukkig nog iets doen om goed voor je grondje te zorgen! Op die manier is je bodem in goede staat als je in het voorjaar weer gaat zaaien en uitplanten. 

Kaal is niet normaal

(Beetje cru maar deze onthoud je daarom wel!)

En tot slot: wat kun je in de winter oogsten?

Een lege moestuin in de winter? Gelukkig niet! Als je werkt met een plan, dan valt er 12 maanden lang te oogsten uit de moestuin. Ik geef je een lijstje wat je in de herfst en winter kunt oogsten. Staat dit nu nog niet in je moestuin; dan weet je wat je kunt inplannen voor volgend jaar.

Vollegrond

• Boerenkool
• Palmkool
• Koolrabi
• Sluitkool
• Spruitkool
• Bloemkool *
• Prei
• Snijbiet
• Bleekselderij *
• Winterpostelein
• Veldsla
• Rucola
• Bieten
• Aardpeer
• Knolselderij *
• Wortel
• Venkelblad *)
• Snijselderij
• Bonenkruid
• Dille *
• Kervel

Kas

• Spinazie
• Mosterdblad
• Pluksla *
• Rucola
• Snijbiet
• Peterselie
• Koriander *
• Paksoi
• Lente-ui
• Biet
• Wortel

Vaste planten

• Salie
• Tijm
• Rozemarijn
• Oregano
• Hertshoornweegbree
• Bloedzuring
• Paardenbloemblad
• Chinese bieslook *) 

Binnenshuis

• Witlof
• Kiemgroente  

*) Met weinig of geen vorst kun je tot ver in december nog genieten van dit gewas.

Geniet van jouw moestuin in dit 'vergeten' seizoen, succes met mulchen, oogsten en geniet van het kostbare en onmisbare dierenleven dat je aantrekt in jouw tuin!

Dit vind je misschien ook interessant om te lezen. Een eenvoudig en snel fermenteerrecept voor huisgemaakte zuurkool. Een fijne wintervoorraad waar je geen vriezer voor nodig hebt, en gezond door de pro-biotica!