Voorzaaien: alles wat je moet weten

Voorzaaien; er is veel om te doen! Er zijn een aantal redenen om voor te zaaien, en er zijn veel manieren om dit aan te pakken. In mijn blog leg ik je uit wanneer het verstandig is om voor te zaaien en wat de do's en dont's zijn. Ook behandel ik een aantal beginnersfouten en geef ik je tips hoe je aan de slag kunt!

Wat is voorzaaien?

Voorzaaien is de stap voordat je je gewassen uitplant in de vollegrond of in potten. Dit doe je in een beschutte omgeving, ‘onder glas’. Hiermee bedoel ik het zaaien in een warme kweekkas, of binnenshuis in zaaitrays en/of potten. Koudeminnende gewassen zaai je buiten voor in de koude koude bak: een lage bak met een glasplaat erop om jonge gewassen te beschermen tegen de ergste kou, weersomstandigheden en temperatuurschommelingen of in zaaitrays en potten in de koude kas of in vollegrond.

Waarom voorzaaien?

Ontkiemings- en groeiduur

Voorzaaien heeft een aantal redenen én voordelen. Een aantal gewassen hebben een een lange ontkiemings- en groeiduur. Denk hierbij aan paprika’s, pepers en aubergines. Deze houden van warmte en hebben een langere tijd nodig om te ontkiemen en te groeien. Als je deze pas na ijsheiligen (het moment waarop de kans op vorst minimaal of zelfs helemaal verdwenen is) zou zaaien, dan zou je met ons klimaat geen of amper oogst hebben.

Ook het voorzaaien van tomaten wordt daarom aangeraden zodat je eind juni/begin juli al je eerste oogst hebt. 

Pootgoed beschikbaar na oogst

Zodra je je gewassen hebt geoogst, zoals bijvoorbeeld de erwten, tuinbonen of sugarsnaps, komt er een stuk grond beschikbaar.

Als je dan al pootgoed klaar hebt, kun je dit direct uitplanten en dit geeft je een kleine voorsprong ten opzichte van op dat moment zaaien in vollegrond. 

Oogstspreiding

Om je oogst te spreiden is het ook verstandig om voor te zaaien. Zaai dus niet in een keer je hele zakje slazaad leeg, maar zaai er steeds een aantal (voor) zodat je na het oogsten direct weer een nieuw slaplantje kunt uitplanten. En dit geld natuurlijk ook voor andere gewassen. Let op: dit gaat vooral op voor de gewassen die redelijk snel groeien en redelijk lang in je tuin staan. Voor pompoen, courgette, stambonen gaat dit dus niet op. Hoewel: je kunt wel tot in juli courgette zaaien… Mocht er een courgetteplant sneuvelen, is iets achter de hand dus tegelijkertijd geen verkeerd idee!

Voorkomen van dierenvraat

Slakken, vogels en andere tuindieren zijn vaak dol op jonge plantjes. Het frisse jonge blad is een ware lekkernij voor hen. Ik kan de keren niet tellen dat ik mijn jonge zaailingen in slechts een paar uur totaal niet meer kon terugvinden; afgegeten tot aan de grond, met soms nog een klein stompje als herinnering. Grotere planten hebben een grotere kans van slagen. Ook die worden nog wel eens aangevreten, maar de kans is groter dat de plant dan ondanks de vraat doorgroeit. 

Hoe zaai je voor?

Voorzaaien. Hoe doe je dat? Het is eigenlijk heel makkelijk. Je hebt wat zaai- en stekgrond nodig. Dit kun je kant-en-klaar kopen maar je maakt het eigenlijk heel eenvoudig zelf! Lees hier hoe je dat doet.

Zaai- en stekgrond

Gebruik geen voedingsrijke potgrond: zaden hebben vooral vocht en licht nodig (en in veel gevallen warmte) en pas bij het verspenen hebben ze meer voeding nodig en kun je overschakelen op potgrond. Daarnaast moet de zaaigrond licht en luchtig zijn zodat de wortel zich gemakkelijk kan ontwikkelen. Dat is namelijk de basis voor de plant en deze wortels wil je dus alle kans geven zich goed te ontwikkelen.

Materiaal

Zorg voor potten. Voor de kleinere moestuin werken potten in diverse maten prima; zowel de wat grotere (ik zaai in dan een batch erwten in voor bijvoorbeeld) als de P9-potten en de kleinere potjes. 

Zorg voor trays. Heb je een grotere tuin of zaai je een grotere hoeveelheid per soort voor? Dan bieden zaaitrays een uitkomst. Je kunt deze kopen, maar ik ben van het recyclen en scoor bakken via de weggeefhoek of de kringloop en doop ze om tot zaaitrays. Ook gebruik ik de plastic bakken waarin voorverpakt voedsel van de supermarkt zat. Je kunt ook bij horecazaken vragen om plastic bakken; hierin wordt in bulk voedsel geleverd en kun je vaak bij hen ophalen; voor hen is het vaak afval (single use plastic). Handig meegenomen!

Zaaidiepte

Stelregel is dat het zaaigat of de -geul 2 keer zo diep is als de grootte van je zaden. Je kunt natuurlijk ook de zaden op de zaaigrond leggen en dit met de juiste hoeveelheid zaaigrond bedekken (2 keer de hoogte van het zaadformaat). Druk de aarde na het zaaien goed aan. Bewater de grond voorzichtig met een plantenspuit of gietertje. Zorg niet voor een enorme scheut water want dan spoelen je zaden van hun plek.

Labelen

Ten slotte voorzie je de potten of trays van een plantensteker. Deze kun je recyclen van stukjes hout, stevig plastic, ijslollyhoutjes of ander materiaal waarop je kunt schrijven.

De juiste plaats

Bepaal ook de juiste plek voor je trays en potten. Zo staan de voorgezaaide pepers, aubergines en paprika’s bij ons in de vensterbank; lekker warm en licht. Maar de kolen en peulen heb ik dan weer in de kas voorgezaaid; voldoende licht maar niet zo warm zodat ze niet de grond uit schieten. 

Kun je alles voorzaaien?

Niet alle planten houden ervan om voorgezaaid, verspeend en uitgeplant te worden. Dit lees je meestal op het zaadzakje. Hierop staat dan: ter plekke. Je kunt alsnog wel proberen om voor te zaaien (wij moestuiniers zijn best een beetje eigenwijs en niet vies van experimenteren niet waar?), maar houd er rekening mee dat de plant dit niet altijd even goed kan waarderen. Vooral als het lastig is om je pootgoed per stuk te verspenen of uit te planten kun je besluiten om de hele kluit in te graven om beschadiging van de wortels en plant te zoveel mogelijk te voorkomen.

De meest gemaakte fouten bij voorzaaien

Er zijn een aantal fouten die je makkelijk kunt voorkomen. Maar ja… je moet er natuurlijk wel van op de hoogte zijn! Ik zet ze voor je op een rijtje.

Te vroeg

Ik snap dat je staat te popelen om te zaaien, maar lees altijd de informatie die bij het betreffende gewas hoort; op het zaadzakje, online of in mijn moestuinboek Seasons Moestuin. In februari kun je prima pepers en paprika’s voorzaaien, maar voor komkommers en pronkbonen is het echt te vroeg. Ze moeten óf heel erg hun best doen om voldoende licht te krijgen waardoor ze lang en slungelig worden. Of ze groeien zo hard dat ze op een gegeven moment eigenlijk uitgeplant willen worden. Als het nog geen ijsheiligen is, dan wordt dat binnen vaak een probleem. De planten gaan bloeien, krijgen geen bezoek van bijen die de bloemen bevruchten, met alle gevolgen van dien. 

Raadpleeg dus het zaadzakje, een zaaikalender of google op het gewas dat je wilt zaaien. 

Het werkt dus niet zo dat hoe vroeger je zaait, hoe vroeger je oogst hebt. Een courgetteplant in januari voorzaaien heeft dus weinig zin; in april ben je vroeg genoeg!

Te rijke grond

Rijke grond werkt voor de meeste zaden niet voordelig. Ze krijgen teveel voeding waardoor ze te hard groeien. De planten groeien te snel, worden daardoor langgerekt en slungelig en slap.

Te diep

Houd de zaaidiepte van 2x de grootte van je zaad aan. Zaai je ze veel te diep; dan is er kans dat je ze nooit omhoog zult zien piepen.

Te warm

Veel zaailingen staan te warm. Vooral na het ontkiemen van het zaad zorg je dus voor een koele ruimte, maar wel een ruimte met veel licht! 

Het probleem is dat veel mensen kweekbakken met deksels gebruiken op de vensterbank. Voor pepers, paprika’s, aubergines en andere zaden die warmte nodig hebben is dit prima. Maar veel zaad heeft een gemiddelde temperatuur nodig bij het ontkiemen en schieten te snel de lucht in als je ze onder een deksel kweekt. (Er zijn ook koudekiemers, maar daar ga ik in deze blog niet verder op in.)

Gebruik dus niet lukraak een kweekbak met deksel; in veel gevallen is dit zonde van je geld, tijd en moeite.  

Te koud

Je zaden kunnen ook juist te weinig warmte krijgen. Een kweekkasje kan dan uitkomst bieden. Sommige mensen schaffen materiaal aan zoals een warmtemat. Dat werkt zeker ook. Zelf ben ik van het zoveel mogelijk ‘apparatuurvrij’ tuinieren en wacht ik gewoon even totdat de zon vanaf februari of maart zorg voor een warme vensterbank. Dat met behulp van mijn recycle kweekkasje LINK voor mijn warmteminners gaat altijd hartstikke goed en ik heb geen extra energie nodig. 

Te donker

Zaden hebben licht nodig. Als je voorzaait in een ruimte waar te weinig licht is, zullen je kiemen enorm hun best doen naar het licht te groeien. Hierdoor worden ze lang en slungelig. Je hebt daarnaast ook de zogenaamde lichtkiemers. Deze zaden bedek je niet met grond, maar druk je alleen wat aan. Deze informatie vind je ook op het zaadzakje of online. 

Te veel

Gezellig met z’n allen in een bakkie! Zaden zijn soms zo klein waardoor je dan kunt denken: “ik doe er nog een paar bij!”. Maar bedenk eens hoe groot het plantje wordt als het eenmaal een paar weken verder is… Als je zaailingen te dicht op elkaar staan ontstaat er teveel concurrentie en dat doet de ontwikkeling en groei van je plantje geen goed. Zorg dus voor voldoende ruimte tussen ieder zaadje.

Je kunt dan ook denken: “dan dun ik het wel iets uit.” Dat is soms inderdaad verstandig om te doen. Maar hoe effectiever je zaait, hoe minder je hoeft uit te dunnen. Hierdoor houd je meer zaad je over voor een volgende batch en scheelt weer wat verspilling van je kostbare zaden. 

Te slungelig

Slungelige planten; je las hierboven hoe dat komt. Waarom je dit wilt vermijden is dat slungelige planten gevoeliger zijn voor ziektes en plagen. Het bekende spreekwoord ‘hardlopers zijn doodlopers’ is hier ook van toepassing. Zorg dat de plant zijn tijd kan nemen om te groeien; en wees dan vooral niet te ongeduldig. Een iets tragere groei geeft een compactere plant die sterker is op het moment dat je deze uitplant. Hij kan een (wind)stootje hebben en ook de belagende plantenvretertjes storten zich sneller op verzwakte planten. 

Overige tips

Dan afsluitend nog wat algemene tips als je gaat voorzaaien; voor meer plezier en overzicht.

• Maak een lijstje van wat je wilt (voor)zaaien in die maand, maar ook wat je op die bepaalde dag wilt zaaien; dit helpt je wellicht voor wat meer overzicht en rust.
• Houd plantenstekers en stift in de buurt (klinkt logisch maar hoe vaak ik stekers ben vergeten wil je niet weten…)
• Bepaal hoeveel je van ieder gewas wilt zaaien en zaai dan ietsje meer, gewoon voor de zekerheid.
• Denk wel na over de hoeveelheid; want veel te weinig of veel teveel is zo jammer!
• Bepaal of je in open trays, plugtrays of losse potjes wilt zaaien
• Zet alle trays en potjes klaar
• Zet een gieter of plantenspuit klaar
• Notitiemateriaal; ik noteer meestal hoeveel ik heb voorgezaaid en op welke datum en evt andere bijzonderheden. Ik heb dus altijd mijn moestuin logboek in de buurt; altijd prettig om achteraf wat inzicht te krijgen in het hele zaai- en groeiproces!
• Soms heb ik zoveel te zaaien dat ik een paar dagen nodig heb. Ik zaai dan in ‘groepen’: vruchtgewassen, bloemen, bladgewassen, etcetera. Daarbij maak ik zoveel mogelijk gebruik van de zaaikalender van Maria Thun. 
• Ik bewaar de zaadzakjes in een kisje en heb een vakje per zaaimaand. Ik kijk in het betreffende maandvak wat ik kan gaan zaaien. Vervolgens verdeel ik dit over de hele maand zodat ik geen stress ervaar, overzicht houd en aan het einde van de maand in de grond heb zitten wat ik erin wilde hebben, zonder extra grijze haren ontwikkeld te hebben!

Heb je nog vragen? Stel ze hieronder! 

En volg je me al op instagram? Daar ben ik actief met het delen van tips en tricks.