Of je nu net op weg bent met moestuinieren of al een enorme moestuinveteraan bent; de kans is groot dat je hebt gehoord over of werkt met wisselteelt. In mijn bijna 25 jaar aan moestuinervaring heb ik heel kort wisselteelt toegepast. Ik wilde meer leren over moestuinieren, las boeken en ging googlen. En ik stuitte al snel op wisselteelt. Dat zou de beste methode zijn om tal van problemen te voorkomen.
Wisselteelt is nog steeds de meest toegepaste methode binnen de moestuinwereld. Dat komt volgens mij niet omdat het de beste methode is, maar hier is simpelweg het meeste over bekend. Het werkt daarnaast ook overzichtelijk. En als je als beginner wordt verteld dat je het zo moet aanpakken, dan is de kans groot dat je dat ook doet!
Wisselteelt in het kort: wisselteelt is een landbouwtechniek waarbij gewassen elk seizoen van plek wisselen om tekorten in de bodem te voorkomen en de levenscyclus van schadelijke organismen te doorbreken.
Inmiddels werk ik al jaren met polycultuur. Het biedt een effectieve oplossing voor bodemproblemen, ziektes en plagen. Als je nog nooit van polycultuur hebt gehoord, lees dan vooral mijn blogs erover, zodat je snapt wat ik in deze blog uitleg!
Sla op een (monocultuur)rijtje: een lopend buffet voor slakken.
Wat zijn de nadelen van wisselteelt?
Hoewel er dus nog steeds enorm veel mensen met succes de wisselteeltmethode toepassen, kleven er toch ook een aantal flinke nadelen aan. Die leg ik in deze blog aan je uit.
1. Bodemuitputting
Wisselteelt stelt:
Door wisselteelt toe te passen voorkom je bodemuitputting.
Mijn mening is dat wisselteelt dit juist in de hand werkt. Door een gewasgroep te isoleren in een bed, is er daardoor dezelfde vraag naar naar een bepaalde voedingsstof in dat bed. Vervolgens moet er gewisseld worden om hier weer balans in te brengen. Creëer je dan niet een probleem dat je later weer gaat oplossen?
Met polycultuur verdeel je juist de voedinsgdruk door verschillende gewasgroepen (met ieder hun eigen voedingsbehoefte) met elkaar te combineren. Als je een buffet voor alle verjaardagsgasten zou maken en iedereen alleen op de aardappelsalade zou aanvallen; dan zou je veel te weinig eten hebben voor al je gasten. Maar als iedereen een paar schepjes van alles zou nemen is er genoeg voor iedereen.
Zo werkt het ook met de bodem. Overigens: polycultuur is een van de basisonderdelen voor een gezonde bodem. De andere drie aspecten om je bodem te verbeteren en gezond te houden zijn:
- Jaarrond je bodem bedekken door te mulchen
- Jaarlijks een klein laagje compost toevoegen op de bodem
- Nooit meer spitten!
2. Bodemziektes
Wisselteelt stelt:
Door wisselteelt wordt de levenscyclus van schadelijke organismen doorbroken.
Om bodemproblemen te voorkomen binnen wisselteelt verplaats je alle geïsoleerde gewasgroepen een vak verder. Maar het is niet de meest effectieve oplossing. Door gewassen jaarlijks te verplaatsen, voorkom je tijdelijk tekorten en ziekten, maar je doorbreekt het probleem niet structureel.
Door met polycultuur verschillende gewassen tegelijkertijd te combineren, zorg je voor een natuurlijke balans in de bodem. Diepwortelende planten halen voedingsstoffen omhoog, terwijl andere gewassen juist de diversiteit in de bovenlaag verrijken. Schadelijke organismen krijgen minder kans omdat ze niet steeds hetzelfde gewas vinden, en de diversiteit in het bodemleven (het bodemvoedselweb!) resulteert in een gezondere bodem en sterke gewassen.
Hoe diverser jij eet; hoe gezonder jouw darmen zijn. En jouw darmen zijn voor een heel groot deel verantwoordelijk voor jouw weerstand. Dat geldt voor de bodembalans precies hetzelfde.
Maar wat doe ik dan om knolvoet te voorkomen?
Knolvoet is een ziekte die voorkomt bij gewassen uit de kruisbloemenfamilie (sluitkolen, boerenkool, rucola, radijsjes, koolrabi ea) die jarenlang in je bodem kan blijven. Er wordt gezegd dat dit zelfs wel tot 20 jaar in je bodem kan blijven zitten. Het komt vaak mee met besmette gewassen of besmet gereeschap of schoeisel bijvoorbeeld. In polycultuur plaats je nooit dezelfde gewassen op dezelfde plek. Diversiteit is de basis bij polycultuur; in gewascombinaties en in waar je je gewassen plaatst. Je hoeft niet zoals in wisselteelt een heel vak te verschuiven, maar volgens Frank Anrijs van Yggddrasil is een afstand van 30 centimeter ten opzichte van de plek van vorig jaar al voldoende. Ook hier geldt weer: de bodemgezondheid is de basis voor een veerkrachtige tuin.
3. Plaagdieren
Wisselteelt stelt:
Bij wisselteelt plaats je alle koolgewassen in hetzelfde bed.
Wisselteelt vergroot daarom de kans op vraat. Dit is bijvoorbeeld te zien bij je sappige groene bladgroente (sla). Door een monocultuur aan sla in een bed te zaaien en uitplanten, kan de slak ongestoord van slakrop naar slakrop gaan. Dat is een geweldig lopend buffet natuurlijk; walhalla voor de slak!
In het monocultuur kolenbed maak je het 't koolwitje heel erg makkelijk. Dit vlindertje legt haar eitjes op kolen en de larven richten in een zeer korte tijd enorm veel vraatschade aan. Het koolwitje ruikt het geurspoor van een monocultuur kolenbed al van een afstand. Je legt als het ware een landingsbaan aan waarop het koolwitje heel effectief haar eitjes kan afzetten, met desastreuze rupsvraat tot gevolg.
Met polycultuur leid je plaagdieren af door niet alle kolen bij elkaar te zetten maar deze verspreid in de moestuin te plaatsen. Ik maak meestal een groepje van drie koolgewassen; bijvoorbeeld 3 palmkolen. Deze combineer ik met geurige kruiden zoals dille of basilicum en met kleurige en geurige bloemen zoals afrikaantjes en goudsbloemen. Deze combinatie scheelt je echt enorm veel tijd; je hoeft niet meer op zoek naar rupsen onder ieder koolblad. En dat scheelt je veel rugpijn, zorgen, aanschaf van insectennetten (kostenbesparing) en energie.
Bij sla zorg je voor verschillende bladstructuren, andere kleuren en afwisseling met andere gewassen die minder aantrekkelijk zijn voor slakken. Wissel sappige botersla af met rode krulsla, bruinpaarse bindsla, rucola, krulandijvie, maar ook stengelui, knoflook, wortel, en basilicum bijvoorbeeld.
4. Vaste vakken
Wisselteelt stelt:
Bij wisselteelt schuift iedere gewasgroep jaarlijks een vak op.
Wisselteelt gaat meestal uit van dezelfde afmetingen voor alle bedden. Maar heb jij ook al gemerkt dat je soms meer ruimte nodig hebt voor je koolgewassen dan voor je bladgewassen bijvoorbeeld? Moet je dan strepen in je aantal gewenste kolen? En moet je dan meer meer bladgewassen verbouwen dan je kunt opeten? Vaste vakken kunnen soms te bepalend zijn voor het aantal gewassen dat je wilt kweken.
En dan is er nog een probleem. Officieel werk je met 6 groepen waardoor je een roulatiesysteem hebt van 6 jaar. Maar hoe zit het dan als je geen aardappels opneemt in je plan of absoluut niet van peulvruchten houdt? En hoe pas je wisselteelt toe als je maar een vierkante meter hebt of slechts een bed tot je beschikking hebt?
Bij polycultuur ben je flexibel in je indeling en het aantal gewassen dat je wilt kweken. Je bent daardoor niet gebonden aan de vaste afmeting van een bepaald bed of aan het doorschuiven van gewasgroepen.
5. Wisselteelt met maar een bed tot je beschikking?
Als je een kleine tuin hebt en één vak tot je beschikking hebt, dan is de vraag; hoe groot moet de afstand tussen de gewasgroepen in een vak zijn? Is er dan überhaupt een mogelijkheid om succesvol wisselteelt toe te passen? De afstanden die je voor wisselteelt moet toepassen is ook niet duidelijk.
Bij polycultuur kun je ook in een enkel bed allerlei gewasgroepen kweken. Als je mijn mozaïektmethode toepast kun je in een bed van 120 x 250 centimeter zo'n 15-20 gewassen kweken in slechts één teelt. Voorjaars- en najaarsteelt nog niet eens meegerekend!
Wisselteelt: minder intensieve beplanting waardoor er minder op een vierkante meter gekweekt kan worden.
6. Oogsthoeveelheid
Omdat je werkt met 'gewasisolatie' binnen wisselteelt maak je veel minder effectief gebruik van de oppervlakte.
Door polycultuur vergroot je je oogst tot wel tot 60% door effectiever te combineren. Geen lege plekken meer, slimme gewascombinaties, effectief gebruik maken van je bodemoppervlakte. Daarnaast reduceer je het risico op vraat van plaagdieren waardoor je uiteraard meer kunt oogsten.
7. Saaie traditionele rijtjes
Veel moestuiniers willen niet alleen een moestuin vanwege de oogst, maar hebben ook esthetische wensen voor de moestuin. En als je een moestuin in de achtertuin hebt, wil je niet tegen saaie traditionele rijtjes aankijken.
Polycultuur zorgt voor veel kleur, beweging en gelaagdheid in je tuin. Mensen die onze moestuin zien reageren allemaal hetzelfde: "Wat een mooie tuin, ik raak niet uitgekeken!" Niets saais aan een polycultuurmoestuin; het ziet er prachtig uit!
Conclusie
Al veel moestuiniers passen al jaren met plezier wisselteelt toe. Maar ik heb door polycultuur ontdekt dat het moestuinieren er veel makkelijker op is geworden. Ik bespaar enorm veel tijd en energie door het toepassen van natuurlijke principes waardoor de natuurlijke balans verbetert en tuinproblemen, plagen en ziektes enorm afnemen. De oogst neemt zienderogen toe en je bevindt je in een prachtige eetbare oase met kleuren, geuren en een heerlijke gelaagdheid.
- - -
Wil jij ook met plezier en vertrouwen moestuinieren? Bestel mijn moestuinboek Thuis in de moestuin! En wil je de direct de diepte in? Bestel dan direct met early birdkorting de cursus Polycultuur erbij!
- - -
Meer leren over polycultuur? Lees dan deze blog
Met slechts 30m2 als specifieke moestuin in onze achtertuin hebben we ongelofelijk veel oogst. Intensief combineren zorgt voor enorm veel opbrengst van een relatief kleine moestuin!
