Groenbemesters. Nu het herfst is lezen we weer veel tips waarin er wordt gesproken over groenbemesters. Groenbemesters hebben namelijk een functie als onkruidonderdrukker, bodemverbeteraar, stikstofbinder; en dat klinkt nuttig. Maar zoals veel andere traditionele tuin informatie (zoals wisselteelt, omspitten en een kale bodem), komt het idee van groenbemesting rechtstreeks uit de landbouw. Op de enorme akkers waar na de oogst een flinke lap kale grond ligt, zijn ze onmisbaar. In onze moestuin, zeker als je een liefhebber bent van de 'no-dig' (niet-spitten) methode van Charles Dowding, werkt dit systeem niet optimaal en heeft het vaak geen toegevoegde waarde.
Zaaien en laten volgroeien van groenbemesters kost namelijk veel tijd om echt effectief te zijn, het vraagt om lege plekken in je moestuin en het gaat soms lijnrecht in tegen de principes van bodemverbetering volgens no-dig. Ik kan na 25 jaar moestuinieren stellen dat er betere opties zijn!
De traditionele functie van groenbemesting
Waar komt het idee van groenbemesting eigenlijk vandaan? Groenbemesting is een eeuwenoude landbouwtechniek. Het draait om het zaaien van specifieke gewassen zoals klaver, rogge of mosterd, die niet geoogst worden voor consumptie, maar puur voor bodemverbetering worden ingezet.
Het doel hiervan is:
- Bodemverbetering: de plantenwortels maken de grond luchtig en halen mineralen (uit diepere lagen) omhoog.
- Voeding (na spitten): nadat de planten zijn volgroeid, worden ze in de herfst of lente ondergeploegd. Het organische materiaal verteert in de bodem, voegt uiteindelijk humus toe en geeft voedingsstoffen af voor de volgende teelt. Peulvruchten binden daarnaast stikstof uit de lucht.
Waarom werken groenbemesters meestal niet in jouw moestuin?
In een kleine, intensief beplante moestuin waarin de bodem minimaal wordt verstoord vind ik het gebruik van groenbemesters niet effectief en zelfs onnodig. Er kleven zelfs een aantal nadelen aan:
- Bodemverstoring: de methode vraagt meestal om het onderspitten of onderwerken van de plantdelen, wat de prachtige bodemstructuur en het bodemleven verstoort. Dit wil je ten alle tijden voorkomen als je werkt volgens de principes van bijvoorbeeld Charles Dowding of Frank Anrijs.
- Tijdelijke stikstofconcurrentie (immobilisatie). Bij de afbraak van het ingewerkte groene materiaal door micro-organismen wordt tijdelijk stikstof uit de bodem vastgelegd in hun cellen. Dit betekent dat de stikstof tijdelijk niet beschikbaar is voor je jonge zaailingen, wat tot groeivertraging kan leiden.
- Ruimteverspilling: in een kleine tuin is elk vierkante meter kostbaar. Groenbemesters nemen de plek in van je voor- of najaarsteelt of van een royale laag mulch. Mijn tuin staat bijna 12 maanden per jaar redelijk vol met gewassen. Er is gewoon geen ruimte (en geen noodzaak!) voor groenbemesters!
- Timing en wachttijd: je moet vaak enkele weken wachten tussen het inwerken van de groenbemester en het zaaien van de volgende groente om de stikstofimmobilisatie te laten afnemen. Dat is zonde van de ruimte en kan je moestuinplan in de weg zitten.
No-dig, compost en mulch als alternatief
Als je bodemverbetering, voeding en onkruidonderdrukking je doel is, dan zijn er veel efficiëntere methoden die je kunt toepassen zonder te spitten:
- Jaarlijkse compostmulch: breng in de lente of herfst een laag goed verteerde compost aan op het oppervlak van de bedden (1-3 cm is een goed startpunt, maar bij nieuwe bedden mag 5 cm zeker). dit is de meest efficiënte methode om je bodemleven te voeden. Het onderdrukt onkruid, reguleert vocht en je kunt er direct in zaaien of planten.
- Mulchen: zet boomblad, gras, smeerwortel of tuinsnoeisel in als mulch. Kortom; alles wat je maar in je eigen tuin of in je omgeving kunt verzamelen! Maai de planten af voordat ze zaad vormen, maak kleiner (dat helpt in het verteren) en leg het maaisel op de bedden. Haksel/versnipper de takken en twijgjes. Zo kweek je je eigen bodembedekking!
- Levende mulch: gebruik laagblijvende en (eventueel stikstofbindende planten zoals klaversoorten) als onderbeplanting onder je hogere gewassen. Zo is de grond altijd bedekt, onderdruk je onkruid en bind je eventueel ook nog stikstof terwijl je groenten teelt. Denk voor de herfst- en winterteelt aan winterpostelein, snijbiet en mosterbladsoorten bijvoorbeeld. Na het oogsten knip je de plant af vlak boven de grond zodat de wortels als organisch materiaal in de grond achterblijven; net zoals je bij de traditionele groenbemester toepast.
Wanneer kun je wél werken met groenbemesters?
Onze voortuin ging na onze verhuizing op de schop. Er lag een laag basaltsplit en er stonden wat aangevreten buxusstruikjes. Na het verwijderen van de basalt en struikjes zaaide ik in de herfst een groenbemestermix. Ik wist dat we voorlopig nog niet veel aan de voortuin zouden doen, en zo kon ik toch alvast iets aan bodemverbetering doen, zorgde ik voor bloei in de lente en meer begroeiing voor het tuinleven. Een half jaar later knipte ik de groenbemesters net boven de grond af en liet ik dat op de bodem liggen als mulch. Zo was er zonder dat ik er veel voor hoefde te doen toch al in die maanden iets aan bodemverbetering gedaan. Ik zeg bewust iets omdat na 1 ronde van groeibemesters geen enorme toename van bodemverbetering zichtbaar zal zijn, al helemaal niet als je zoals wij op zand tuinieren.
Het is dus niet zo dat ik afraad om groenbemesters te gebruiken. Maar bepaal op basis van jouw situatie of het de beste optie is, of dat er andere/betere opties zijn. Als ik direct met de voortuin aan de slag had gewild, dan had ik waarschijnlijk gekozen voor een laag biologische compost of tuinaarde en had daarin gezaaid of uitgeplant. Maar voor dat moment was op basis van de beschikbare tijd, planning en financiële middelen de groenbemestermix de juiste keuze. En in de moestuin is het een ander verhaal. Omdat daar jaarrond gewassen in staan zijn er zoals je hierboven leest, veel betere opties om te werken aan bodemgezondheid.
De moraal van het verhaal?
Een particuliere moestuin is geen landbouwveld. En dat betekent dat je ook anders naar je tuin kijkt dan in de reguliere landbouw, waar wordt gewerkt met ploegen en vaak ook met pesticiden en kunstmest. Nog te vaak wordt in blogs, boeken en op social media de ietwat achterhaalde informatie klakkeloos overgenomen, terwijl niet vaak niet van toepassing is in de (natuurlijke) moestuin. Je maakt het jezelf veel makkelijker als je op een andere manier je bodem een boost wilt geven en het werkt nog effectiever ook! Met no-dig, compost en bladmulch bespaar je tijd, energie, geld en neemt de bodemgezondheid zienderogen toe.
Meer lezen over bodemgezondheid en hoe je dat aanpakt? Lees dan deze blog over mulchen! Meer weten over natuurlijk moestuinieren, polycultuur en het vergroten van je oogst in een prachtige moestuin? Bestel mijn nieuwste boek Thuis in de moestuin.
