Hollanders en het winterklaar maken van de tuin. Hoewel we nog maar aan het begin van de herfst zitten, is het écht een heel ander verhaal dan precies een maand geleden! De schaduwen zijn langer, het is frisser, de kleuren om ons heen veranderen, ik vind het buiten om me heen ook echt anders klinken dan in de zomer en het ruikt herfstig. De bladeren beginnen te vallen en veel mensen zijn al aan het vegen. En ik verwacht binnenkort weer heel wat bladblazers in onze buurt. Volgens mij heeft iedereen hier z’n eigen bladblazer.
In deze blog wil ik het met je hebben over de voor- en nadelen van het winterklaar maken van je tuin. En dat we het misschien winterklaar maken 2.0 kunnen gaan noemen.
Leeg met die boel!
Over het algemeen wordt er gedacht, dat als alles zo’n beetje is uitgebloeid, we de boel heel kort moeten snoeien, uit de grond moeten trekken en moeten wegharken. Decennia lang was dat de standaard. Zowel in de moestuin als de siertuin. En dat past ook heel goed bij Nederland, want we zijn echt een opgeruimd en georganiseerd landje wat dat betreft hoor! Er wordt hier door particulieren en gemeente heel wat afgeveegd en geharkt. De perkjes worden onkruidvrij gemaakt, de boel wordt kortgesnoeid, de bladeren worden weggeveegd van de stoepen, goten en straten. En dat laatste is begrijpelijk. Blad op de stoep, in de goot en op straat kan voor gevaarlijke slippartijen zorgen. En dat wil je niet.
Maar over de perkjes, borders en bedden he… Daar wil ik even over doorborduren met je.
Je tuin winterklaar maken! Foto: Jakob Owens, Unsplash
Wees niet te netjes in je tuin
Veeg (blaas.. ieh) niet overal je bladeren weg. Het is heel ecoverantwoord om een beetje ‘slordige’ bodem/tuin te hebben. Je borders netjes leegharken rondom je winterharde planten en struiken? Niet doen! Juist liever geen geharkte onkruidvrije grond dus. Waarom niet? Het laten liggen van bladeren en takjes heeft namelijk enkele voordelen. Diertjes hebben dit soort bladbeschutting nodig om te kunnen leven of te kunnen schuilen. Hoe kaler de omgeving hoe meer ‘wildlife’ er verdwijnt uit onze tuinen. En juist voor de balans, de biodiversiteit is het goed om die een thuis te geven in je tuin.
Die laag van bladeren, takjes en dergelijke zorgt er daarnaast ook nog eens voor dat je grond bedekt wordt met een mooie mulchlaag. Die laag geeft je grond voeding én voorkomt uitdroging en erosie. Een flinke herfstwind in combi met een enorme stortbui kan een hoop voedingsstoffen doen wegspoelen. Vaak is onze grond al verarmd (omdat het geen voeding krijgt), en het wordt met het kaal houden van de grond alleen maar erger hierdoor. Het is dus nadelig om je borders, perken en bedden onbedekt de winter in te laten gaan dus (de zomer overigens ook!). Gelukkig is er een hele makkelijke oplossing: blad en takjes laten liggen!
Onkruid wieden: wel of niet doen?
En nu noemde ik hierboven ook al een paar keer iets over onkruid. Ik bedoel hier niet mee dat je alles maar moet laten staan en moet laten woekeren. Vooral wat geen functie heeft en/of waar je last van hebt zou je kunnen wieden. Zo haal ik regelmatig wat invasieve planten hier weg omdat ze anders de rest wegdrukken.
Maar heel veel ‘onkruid’ (tsja… wat is onkruid eigenlijk?) is fijn voor de biodiversiteit. Denk maar eens aan brandnetel (een waardplant voor diverse vlinders die alleen op de brandnetel hun eitjes leggen). Onkruiden groeien en bloeien daarnaast vaak al eerder dan sierplanten en vaste planten en struiken. En in het vroege voorjaar is dat heel erg aantrekkelijk voor de bijen en andere vliegende en kruipende planeetbewoners. Zoek eens op wat je tegenkomt aan ‘onkruid’ in jouw tuin. En ontdek wat de functie in jouw tuin zou kunnen zijn van die plant. Geeft het de dieren iets, doet het iets met de grond, schadelijke insecten of kan je het bijvoorbeeld eten of medicinaal inzetten? En op basis daarvan bepaal je of het nuttig is om het te wieden of te laten staan. Het leuke is dat je op deze manier een hele andere band krijgt met planten die niet onder de noemer sierplanten, kruiden of groente vallen. Voorheen trok je de weegbree misschien weg, nu laat je ‘m misschien wel staan!
Hulp nodig bij het determineren van een plant? Op je telefoon kan je bijvoorbeeld gratis de app “PlantNet” installeren. Heel handig.
Omdenken: bladeren op de grond zijn vormen een mooi herfst- en wintertapijt en goeie voeding voor het nieuwe seizoen! (Foto: Marcelle van Houtum – Groen in Beeld)
Blad- en takkenmulch op de ‘bessenborder’ naast ons huis. Vorig jaar maakte ik de fout om de grote bladeren van de dakplataan op de borders te leggen. Die waaiden dus heel snel weg – sorry buren. Versnipper je materiaal daarom een beetje en strooi er desnoods nog een klein laagje (compost)aarde overheen.
Het bos als voorbeeld
Hoe het er in het bos aan toe gaat is eigenlijk een goed voorbeeld. Je ziet de boswachter en natuurbeheer niet in de herfst bezig met het bos winterklaar te maken. Hier blijft in principe alles liggen, met alle voordelen van dien. De grond is daar zompig, bevat enorm veel structuur en is beschermd tegen de elementen. Nu snap ik dat je niet 1 op 1 bosje kunt gaan spelen en een boomstam kunt laten liggen (wel een paradijs voor diertjes, schimmels en planten) in je tuin. Maar wie weet kan je ergens in een hoekje en op je borders het bos een beetje nabootsen.
Het is verstandig om gevallen bladeren van je gras regelmatig te harken. Het gras kan niet goed tegen bedekking. Als je kampeerervaring hebt weet je wat ik bedoel. En ook is het slim om je paden aan te vegen. Schuif gladde bladeren aan de kant om je paden toegankelijk te houden.
Maar dan blijft er hopelijk nog genoeg ruimte over voor blad. Kijk eens waar je in je tuin hoekjes met blad en takken kunt laten liggen voor het insectenleven. Eventueel een boomstammetje erbij of wat dikke takken. En sommige mensen zien nu allerlei krioelende beestjes in gedachten voorbij komen. Jup, daar gaan zich onder andere dikke spinnen verzamelen. Zit niet iedereen op te wachten. Maar gelukkig hoef je er niet tussen te gaan zitten! En als je weet dat je hierdoor meewerkt aan de biodiversiteit voelt het hopelijk een beetje anders.
Kortom: hou je borders bedekt met blad en takjes. Dit voedt je grond, beschermt tegen erosie en uitdroging en biedt een verblijfplaats aan de insecten en diertjes. Slordige plekken zijn heel ecoverantwoord dus.
Planten eruit of erin?
Trek uitgebloeide planten niet zomaar direct uit de grond. Laat ze lekker staan. Ze bieden een mooie schuilplaats voor insecten. Daarnaast geven ze ook voeding aan insecten dankzij bijvoorbeeld de zaden die aan je planten en struiken hangen.
Sommige planten drogen niet in maar vergaan tot een snotterige substantie zoals bijvoorbeeld met de hosta’s of de Oost-Indische kers het geval is. Na de eerste vrieskou blijft er weinig meer over van het mooie blad. Dit half vergane hoopje hoef je niet weg te halen; laat het blad gewoon lekker daar liggen waar het is afgestorven. Knip het eventueel iets kleiner zodat het makkelijker kan vergaan.
Knip gedroogde bloemen aan je planten en struiken niet af als het niet nodig is. En weet je wat; het ziet er ook nog eens mooi uit! Kijk maar eens naar de gedroogde kaardebol, of bijvoorbeeld de hortensiabollen. De diertjes hebben er profijt van en het geeft ook in de winter structuur aan je tuin.
Kortom: de grond wil je júist niet kaal en onbedekt laten, ookal ben je dat wel gewend of dacht je dat dit zo hoorde. Het bedekken van de bodem met organisch materiaal heeft zowel op het bodemleven als het leven boven de bodem een enorm voordelig effect!
Je eigen bladcompost maken is HEEL makkelijk! Foto: Kai Pilger, Unsplash
Zet je bladeren in als compost
En wist je dat je van bladeren ook je eigen bladcompost kunt maken? Ik bewaar altijd plastic zakken van o.a. tuinaarde en deze lenen zich perfect als kleine composteerzakken. Schep de bladeren in de zakken, zorg dat ze vochtig zijn, bindt dicht en zet in een hoek van je tuin waar je er weinig last van hebt. Controleer maandelijks of de bladeren nog nat genoeg zijn: droog composteren ze namelijk niet.
Je kunt ook snel de straat leegvegen voordat de gemeente langskomt. Complimenten van je buurtbewoners voor je ijverigheid en jij hebt over een half jaar mooie bladcompost voor je tuin!
Lees hier een uitgebreide uitleg over hoe je bladcompost maakt van Maria van Harmony Center.
Veranderen kost flexibiliteit en tijd
Dit kan voor jou, je gezin of omgeving wel even slikken zijn. Want hoe goed we het ook bedoelen; dat hele opgeruimde ziet er namelijk wel wat strakker en frisser uit. Om dat ineens de boel hier en daar te laten liggen…? Dit kan jij of je omgeving als slordig ervaren En dat is soms best even wennen. Voor jou of voor je omgeving.
Mijn moeder liet in de voortuin vroeger bijna alles liggen in de herfst. Ik vond het maar een troep en klaagde er regelmatig over. Helemaal omdat ik nogal vergelijkend ingesteld was (ben) en nogal grote verschillen bemerkte met de tuintjes om ons heen. Mijn moeder had er lak aan. En gelijk had ze. Ouwe ecopionier die ze d’r was!
Ik lees regelmatig dat mensen met de eco-winterklaaraanpak worden aangesproken op hun bladerbende. Op sommige volkstuincomplexen gelden namelijk nog de oude winterklaarmaakregels. En ook mensen met ecovoortuintjes krijgen wel eens wat te verduren van de omgeving – ik lees het regelmatig in diverse groepen op Facebook. Om uit ons referentiekader te stappen hebben we gewoon even wat goeie voorbeelden nodig. En ook wat tijd. En goeie uitleg. Want begrip en kennis helpt om te veranderen. Gelukkig zie ik in vergelijking met bijvoorbeeld 10 jaar geleden een verandering!
Chaos hoeft dus niet
Tegelijkertijd betekent het ‘nieuwe winterklaar’ dus niet dat je tuin een chaos wordt. Het wordt alleen wat minder leeg. Na een flinke herfstwind zal je misschien weer even wat blad uit je bladhoekjes terug moeten vegen waar het hoort. Maar dat is sowieso het geval na een stormachtig nachtje. Maar lekker vegen in de herfst vind ik superfijn – als ik er eenmaal aan ben begonnen. Jas aan, frisse neus, heerlijk.
Winterklaar maken?
Ja zéker wel! Maar winterklaar betekent dus niet meer; zoveel mogelijk wegsnoeien en harken en de boel zo kaal mogelijk de winter in laten gaan. Het Winterklaar maken 2.0 houdt in dat je blad en takken op een goeie en geordende manier inzet zodat je bodem en het dierenleven in je tuin erop vooruitgaan zonder dat jij je been hoeft te breken bij een bladerslippartij.
Happy herfst, geniet van alle geuren en kleuren, van het knus binnen én het heerlijke buiten zijn!
Misschien vind je het ook leuk om dit artikel over het moestuinieren en bodemleven te lezen.
