Aardbeien: verzorging en gecontroleerd vermeerderen

Aardbeien! ZO lekker. Helaas bevatten aardbeien uit de reguliere winkel ook ZOVEEL gif... Niet goed voor je gezondheid, maar ook niet goed voor de biodiversiteit. En aardbeien zijn bij de biosuper best prijzig (hoewel dát dus eigenlijk de echte prijs is die we voor voedsel zouden moeten betalen!).

In onze vorige tuin hadden we geen ruimte voor een aardbeienveldje, maar vriend Jan kwam toen met het idee om met hout dat hij na een klus over had, een hangbak te maken. En die bak leende zich uitermate goed voor een aantal aardbeienplanten. De gemiddelde eigenkweekaardbei smaakt zoveel lekkerder dan die uit de supermarkt. En nu we een grotere tuin hebben, biedt dat uiteraard nog meer mogelijkheden.

Na onze verhuizing in 2019 besloot ik dat ieder hoekje en gaatje in de tuin opgevuld moest met aardbeien. Ik zag al helemaal voor me dat ik dan een paar keer per week  een volle bak aardbeien kon plukken. Naast mijn eigen aardbeinakomelingen kreeg ik stekken via de weggeefhoek op Facebook, van lieve instagramvriendinnen kreeg ik ananasaardbei en bosaardbeitjes en ik kocht bij de Ommuurde Tuin in Renkum de allerlekkerste framboosaardbei. Op die manier kun je aan verschillende soorten komen en ben je niet direct door je tuinbudget heen.

En nu drie jaar later hebben we meer aardbeiplantjes dan ooit tevoren. Ik loop soms wel 5 keer per dag verliefd langs al dat bloeigeweld. Herkenbaar?

Als je eenmaal rassen hebt waar je blij mee bent, dan is ‘t gewoon een kwestie van verzorgen en gecontroleerd vermeerderen.

Aardbeien: voor een heerlijke oogst benut je ieder stukje tuin; ieder hoekje en gaatje

Hoe verzorg je je aardbeien

Aardbeien zijn niet heel moeilijk of veeleisend. Wel willen ze wat voeding hebben voor goeie bloei en dus  vruchtaanmaak.

• Haal oud blad en uitlopers in de vroege lente weg
• Geef de plantjes vervolgens een laagje compost; werk dit niet door de bodem maar leg het gewoon op de bodem
• Knip in de oogstperiode uitlopers weg: zodat alle energie naar de moederplant en diens vruchten gaat
• Geef gedurende de oogstperiode de plant eventueel nog wat bananentschilhee of smeerwortelthee (je leest er alles over in mijn moestuinboek) voor goeie bloei en vruchtaanmaak
• Knip na de (eerste) oogst bruine bladeren weg; doordragende aardbeien vinden dat naar mijn ervaring sowieso fijn
• Stro op de bodem onder je plant houdt de aardbei schoner en droger en beschermen tegen schimmel. Geen stro in je bezit? Je kunt ook andere droge materialen gebruiken. Vorig jaar gebruikte ik bijvoorbeeld droog snoeimateriaal van mijn lavendel. Het gaat erom dat je aardbeien op droog en vocht- en luchtdoorlatend materiaal liggen

Begin van de lente krijgen alle planten - in pot of volle grond - een schep compost. Homemade is het allerbeste natuurlijk! Heb je geen eigen compost: gebruik dan die van Bio-Kultura: deze compost is niet vervuild met zware metalen, gifstoffen of schadelijke schimmels

Vermeerderen

Aardbeiplanten kun je enorm makkelijk vermeerderen. Ze doen zelfs bijna al het werk voor je! Vanaf juni zal de plant uitlopers gaan maken: een lange spriet waaraan na zo'n 20 centimeter een stekje verschijnt. Laat je de plant helemaal z'n gang gaan, dan zal ook uit dit stekje weer een uitloper verschijnen and so on and so on.

• Controleer aan het einde van je zomer je moederplanten op mooie sterke uitlopers. Pot deze  op. Deze stekken zullen volgend seizoen vruchtdragen
• Je moet deze uitlopers officieel aan de moederplant vast laten zitten tot de lente erop. Mijn uitzondering hierop is: als de moederplant in de vollegrond staat en diens stekken toch al goed hebben geworteld in de grond; dan knip ik de stekken dan al los
• Heb je meerdere rassen? Voorzie de potten van een label zodat je weet welk ras je hebt
• Plant de stekken uit in maart in verse voedzame tuinaarde of compost

Aan de buitenkant van de aardbei bevinden zich de zaden. (Heel soms zie je die al aan de vrucht kiemen!) Deze zaden kun je uit de vrucht peuteren en drogen. Zaai in februari binnen voor. Bedek de zaden met een heel dun laagje zand; het zijn lichtkiemers. Verspeen de plantjes als ze minimaal 2-3 echte blaadjes hebben en plant ze in vollegrond in april/mei.

De stekken van aardbeiplanten in vollegrond zullen al snel plek vinden om te wortelen

Vermeerderen door middel van zaad

Of dit ook goed werkt met een aardbei uit de supermarkt weet ik niet 100% zeker. Je weet namelijk nooit wat de oorsprong en behandeling van deze aardbei is geweest. Wil je absolute zekerheid? Koop je zaad dan bij een bioleverancier. En wil je gewoon zien wat er gebeurt met een aardbei: probeer het uit en geniet van het proces!

Zelf heeft vermeerderen via zaad niet mijn voorkeur omdat het me extra werk en ruimte kost en omdat ik makkelijk aan stekken kan komen. Maar het ís dus een optie. :-)

Waar plant je aardbeien? 

Ik zou zeggen: waar niet? Als je een ruime (moes)tuin hebt, is het natuurlijk verstandig om een aardbeienveldje te hebben. Maar aardbeiplanten kun je eigenlijk overal zetten! Hier een aantal opties voor je op een rijtje.

Aardbeienbed

Het standaard aardbeienbed, zoals ik hierboven noemde is natuurlijk een bekende. Is ook handig; want je hebt alles bij elkaar, je houdt overzicht en je kunt er eventueel een net overheen trekken als er teveel vogels op afkomen.Persoonlijk ben ik geen fan van netten vanwege het risico op verstrikte vogels. Maar als je voor netten kiest: gebruik dan een blauw net: deze kleur kunnen vogels zien. Een tip van Taco IJzerman: vraag bij bouwplaatsen naar blauw net. Dit wordt bij verbouwingen gebruikt zodat bijvoorbeeld bouwpuin niet alle kanten op vliegt. Dit mag maar één keer gebruikt worden, en op deze manier is het geen single use product! Trek het net heel strak zodat vogels er niet verstrikt in raken.

Vooral als je een (moes)tuin hebt met voldoende oppervlakte is het geweldig om een flink aardbeienbed te hebben!

Potten, kuipen en teilen op het terras 

Sinds een aantal jaar ben ik helemaal om; ik kweek ook steeds meer in potten! Potten fleuren je terras op en je kunt door je pottentuin nog meer gebruik maken van ruimte waar niets in vollegrond kan groeien. Ik geef de voorkeur aan kweken in grotere potten: de grond droogt minder snel uit en de vruchten worden groter.

Er staan een aantal teilen en kuipen op de grond, een aantal zet ik op een verhoging. Hiervoor gebruik ik een omgekeerde grote pot een boomstam, of iets anders. En sinds kort hebben we een plantentribune! Scheelt bukken. En daarnaast blijven je aardbeien schoner na een regenbui. Je hebt minder opspattend zand of ander vuil dat op de aardbeien terecht komt.

Een speciekuip biedt ruimte aan meerdere aardbeiplanten. Vraag bij een hovenier of er speciekuipen zijn die je kunt krijgen. En combineer de planten met bijvoorbeeld korenbloemen of malva en creëer je eigen polycultuurbak!

Nu nog aan het begin van het seizoen; maar straks een uitbundig bloeiende plantentribune!

Moestuinbakken

Vaste planten in moestuinbakken vind ik over het algemeen niet zo handig. Moestuinbakken worden vaak voor eenjarige gewassen gebruikt en als daar vaste planten in staan is het een beetje lastig om je plan voor dat seizoen rond te krijgen. Maar ik zie hier wel een uitzondering op bij mezelf. Langs de kopsekant van de moestuinbakken namelijk! Die zijranden worden meestal niet optimaal benut en juist in de lente en vroege zomer droogt de grond hier hopelijk nog niet heel snel uit, waardoor je aardbeiplanten het hier prima kunnen doen.

Op de kopsekant van moestuinbakken kun je langs de rand ook wat aardbeiplanten kwijt.
Leuk om nog wat extra oogst te genereren!

Sierborders

Of je nu een reguliere of een eetbare sierborder hebt; aardbeiplanten misstaan hier absoluut niet! Het blad is sierlijk en blijft groen. Daarnaast is de aardbeiplant een mooie bodembedekker en kun je tussen de planten allerlei hogere gewassen kwijt.

Bekijk je tuin en bepaal waar je stenen, grind of gras kunt vervangen door borders en bedden!

Aardbeien misstaan zeker niet in een sierborder.

Mooie combinatie met bonenkruid!

Hangpot

Als je weinig ruimte hebt of gewoon nóg meer aardbeien wilt hebben is een hangpot een leuke en slimme optie. Kies niet voor een hele kleine of ondiepe pot zodat de grond wat langer vochtig blijft. En ook de plant geeft grotere vruchten is mijn ervaring.

Balkonhangbak

Balkontuiniers weten het: je kunt prima moestuinieren op een balkon! Dus vul je sierbakken ook vooral met wat aardbeiplantjes.

Muurhangbak

Een vriend van ons kwam met een leuk idee: hij had hout over van een klus en stelde voor om een grote bak voor aan de muur te maken. En dat werd onze aardbeienbak! Een han(g)dige oplossing als je goed gebruik wilt maken van de hoogte van en je kale muur. Het ziet er direct een stuk gezelliger uit en je bespaart ruimte. Met wat recyclehout bouw je je eigen bak. Je bepaalt zelf hoe breed en diep 'ie wordt. Boor wat gaten voor goeie drainage in de bodem. Wij gebruiken altijd de plastic verpakking van de tuinaarde om bakken te bekleden. Dit blijft jarenlang goed. Controleer wel regelmatig. Als het plastic hard of brokkelig wordt direct vervangen om plasticresten in de grond en in de natuur te voorkomen.

De saaie muur werd opgefleurd met een hangbak. Maak ook gebruik van verticale ruimte in je tuin!

Voortuin

Moestuinieren in de voortuin is nog steeds niet heel standaard. Afgezien van wat fruitbomen misschien. Maar om nog beter gebruik te maken van je oppervlakte kun je uiteraard ook de voortuin meenemen in je moestuinplannen. In onze groene 'voortuincirkel' groeit altijd knoflook en aardbei!

Extra tips

• Plant indien mogelijk knoflook (of andere familieleden van de look) dichtbij de aardbeien. Knoflook gaat ziekte en vraat tegen bij de aardbeien.
• De een is heel stellig: plant wegdoen na drie jaar. En de ander oogst al jaren van dezelfde plant. Mijn advies is; houd de planten gewoon ieder jaar in de gaten. Je herkent een oude plant bij de aanzet van de bladeren; hoe dikker de plant hier is en hoe meer bruine resten van bladstelen je ziet; hoe ouder de plant is. Ik markeer soms wat aardbeiplanten (om een ras vast te stellen - er groeit hier veel door elkaar) en die controleer ik gedurende het seizoen op opbrengst. Mijn ervaring is dat ook na die drie jaar de meeste planten heel enthousiast oogst kunnen geven. Haal ze dus niet standaard na drie jaar weg.
• Aardbeien houden uiteraard van zon. Maar ook op schaduwplekken kun je aardbei kweken. Bosaardbeitjes zijn hier uitstekend voor!
• Bloeit jouw aardbeiplant geel? Dan heb je een schijnaardbei te pakken. Is eetbaar maar smaakt gewoon nergens naar. Je herkent 'm dus door z'n gele bloei en door de meer pukkelige buitenkant.
• Ook aardbeiblad is eetbaar (drinkbaar). Je kunt thee zetten van vers of gedroogd blad. Gebruik blad van planten voordat ze bloeien. Wil je nog aardbeien kunnen oogsten; knip de plant dan niet helemaal kaal zodat er fotosynthese kan plaats blijven vinden. Raadpleeg voor medicinaal gebruik van aardbeiblad altijd een professional!

Conclusie

Zo zie je maar; er is overal plaats om aardbeien te kweken! Heerlijk om vers te consumeren, maar als je dan toch iedere lege plek in je tuin benut; dan zul je zien dat je voldoende voorraad hebt om te conserveren! Vries verse aardbeien in of maak lekkere jam en saus!

Geniet van het moestuinseizoen.