En dan is het zover: je planten kunnen naar buiten; de volle grond of de potten in! Als je net als ik een enthousiaste binnenvoorzaaier bent, staan je vensterbanken in de lente vol met allerlei zaailingen. Planten die je binnen hebt voorgezaaid en opgekweekt hebben daar natuurlijk de tijd van hun leven gehad: een ware wellness! Sommige gewassen kunnen tegen kou en kunnen al voor ijsheiligen worden uitgeplant. Warmteminnende planten plant je over het algemeen pas na ijsheiligen (11-14 mei) uit.
Binnen hebben de planten warm gestaan in de huiskamer, of iets koeler op bijvoorbeeld een zolderkamer. Hoe dan ook; ze hebben hier een luxe verblijf gehad. Weinig temperatuursschommelingen, geen stevige wind, heftige regenbuien. hagel of de hele dag een fel brandende zon. Om je planten niet enorm te laten schrikken is het van belang deze voor te bereiden op het grote uitplantmoment. Je noemt dit afharden. Je laat de planten geleidelijk aan wennen aan andere weersomstandigheden: acclimatiseren dus!
Wennen in stappen
Hoe pak je het afharfden aan?
- Begin ongeveer een week voordat je je planten wilt gaan uitplanten met het afharden.
- Zet je planten de eerste dag een paar uur buiten
- Zet ze op een beschutte plek: niet in de volle zon op het heetste moment van de dag, en ook niet op een plek waar ze volledige wind vangen
- Haal de planten binnen bij hagelbuien of slagregens
- Bouw het aantal buitenuren in die week per dag geleidelijk aan op
Heb je te maken met veel planten; dan is het handig om de potten in kratten of kistjes te zetten zodat je niet steeds alle losse potten hoeft te vervoeren. En als je een stelling op wieltjes op de kop kunt tikken (of zelf kunt maken) die je naar buiten en binnen kunt rijden is dat natuurlijk een handige oplossing.
De pompoenen staan afhankelijk van het weer vanaf half of eind april in de kas om af te harden. 
Ook de knolselderij verhuist naar buiten om af te harden.
Koudebak of kas
De planten verhuizen vanuit de warme huiskamer naar een koudebak of kas is ook een goede optie. Ik begin hier in maart mee met zaailingen die tegen koude kunnen zoals erwten, peultjes, tuinbonen. Maar ook bloemen zoals malva, korenbloemen en viooltjes. De temperaturen zullen vooral ’s nachts lager liggen dan in de huiskamer, maar nog steeds is er een bepaalde mate van bescherming. Overdag zet je de koudebak open en ’s avonds sluit je deze weer.
In de kas geldt natuurlijk ook dat de temperatuur zal hier ook vooral ’s nachts lager zijn dan overdag. De planten kunnen hier ook alvast wennen aan temperatuursschommelingen.
Bij verwachte nachtvorst (die ook in de eerste helft van mei nog kan voorkomen) kun je de planten in de koudebak en kas nog extra bescherming geven door er ’s nachts doek (oud laken, vitrage, jute of vliesdoek) overheen te spreiden.
Vanaf half of eind april zet ik de warmteminnende planten zoals tomaat, paprika, peper, courgette, komkommer en augurk in de kas. Als er buiten lichte vorst aan de grond is, kunnen ze met wat extra bescherming prima in de kas overnachten. Ik bedek de planten ’s nachts dan wel met lakens, vitrage of vliesdoek. Een grote emmer of kap als extra bescherming over de plant heen werkt ook isolerend. En mocht het echt een aantal graden onder nul gaan vriezen, verhuis ik ze alsnog 's avonds naar binnen.
Het voordeel van afharden in de kas is dat ik al eerder de planten uit het huis heb en duur meer ruimte overhoud voor de zaailingen die echt nog even binnen moeten blijven. Ik hoef daarnaast niet iedere avond mijn planten weer van de afhardplek op het terras naar binnen te verhuizen; ze blijven gewoon in de kas staan - tenzij het écht enorm gaat vriezen. Vergeet niet de kasdeur 's avonds te sluiten!
De komkommerzaailingen krijgen 's nachts de DIY vensterbankkweekkap als extra bescherming
Verwarmde kas?
Om de temperatuur in je kas net iets op te krikken als het ’s nachts gaat vriezen, kiezen sommigen ervoor om een verwarming in de kas te plaatsen: een mobiel straalkacheltje en ik zie ook vaste kas- of elektrische kachels voorbij komen. Vanuit mijn visie om ecologisch te tuinieren probeer ik zo min mogelijk middelen te gebruiken die extra grondstoffen of energie kosten. Maar ik snap ook dat wanneer je 500 potten met zaailingen hebt staan het bijna onbegonnen werk is om alles ’s morgens naar buiten en ’s avonds naar binnen te brengen.
Mijn inzet is altijd om eerst te kijken of ik het met eenvoudige middelen zoals doeken (jute, vitrage, laken, vliesdoek) kan oplossen, of door emmers of kuipen over de planten heen te plaatsen. Een ander alternatief voor een elektrische, petroleum- of gaskachel dat vaak voorbij kom is het plaatsen van waxinelichtjes onder een terracotta pot: terracottakacheltje. In praktijk geeft deze alleen rondom de pot warmte af. Je zult heel veel waxinelichtjes en potten nodig hebben – afhankelijk van de afmetingen van je kas – om de kas ’s nachts adequaat te verwarmen.
(Lees hier meer over waarom een dergelijke oplossing niet rendabel is)
En stiekem ben ik al aan het fantaseren over een zonnepaneeltje op het dak van onze kas waarmee ik een kasverwarming van stroom kan voorzien!
Afharden: iedere dag iets langer buiten - tot het uitplantmoment!
Is afharden echt nodig?
In voorgaande jaren was ik soms te ongeduldig en plantte ik direct vanuit de veilige binnensituatie mijn planten buiten uit zonder ze af te harden. De ene plant is gevoeliger dan de andere en ook de weersomstandigheden zijn natuurlijk van invloed op het moment van “cold turkey” uitplanten. Soms ging dat prima. Maar sommige planten hadden het echt heel zwaar; ze begonnen er slecht uit te zien en leken later ook een achterstand te hebben op de andere planten.
Als je wel eens een tomatenplant zonder afharden direct in de snikhete zon hebt gezet, dan heb je waarschijnlijk het blad naar bijna wit zien verkleuren. De plant kan dan niet meer de benodigde fotosynthese maken (het proces waarbij planten door de energie van het zonlicht water en koolstofdioxide omzetten in zuurstof en glucose); en deze is nodig voor de ontwikkeling van de plant.
Je wilt in het hele proces van opkweken en uitplanten ervoor zorgen dat je planten sterk worden en blijven. Een sterke plant heeft minder kans op ziektes en plagen en geeft uiteraard de beste opbrengst.
Plan dus vooral tijd in om planten die je binnenshuis hebt opgekweekt, de tijd te geven om buiten af te harden. Het vraagt wat extra tijd, maar als je dan al zoveel moeite hebt gedaan met voorzaaien en opkweken, kan die ene week er ook nog wel bij!
