Heb je plannen om een moestuin te starten? Ben je bezig met het aanpassen of uitbreiden van je moestuin? Heb je inspiratie nodig om te verduurzamen? Ik heb allerlei duurzame moestuintips voor je verzameld!
het goede nieuws is: je hoeft niet te wachten op de lente om aan de slag te gaan! Juist nu kan je starten met een aantal voorbereidingen zodat je volgend jaar direct kan knallen!
Je zult wat onconventionele tips lezen. Dat komt omdat ik de moestuin in de meest brede zin zo duurzaam mogelijk aanpak. Nieuw aanschaffen staat daarom helemaal onderaan mijn lijstje. Hergebruik, lenen, recyclen en upcyclen is een stuk duurzamer. En nog leuk ook. Hieronder lees je wat ik daarmee bedoel.
Observeren van je tuin
Maar: first things first: observeren! Als je een nieuwe moestuin in de achtertuin wilt aanleggen of de boel wilt veranderen of aanvullen…; bekijk je tuin eens goed. Waar schijnt de zon, waar is veel schaduw. Hoe waait de wint, wat is beschut en waar wil je je koffie in de zon drinken? Je moestuin heeft wel wat zon nodig natuurlijk, dus bekijk goed wat een slimme plek is om groente (en fruit en kruiden!) te verbouwen.
Daarnaast hoeft het natuurlijk niet uit één deel te bestaan; je kunt je moes- en siertuin best door elkaar mengen. We zijn gewend om in hokjes te denken, maar sier- en moestuin vullen elkaar prima aan! Wil je weten wat permacultuur is en hoe je het systeem van permacultuur toepast in je eigen tuin? Check deze link.
Voorbereiden van de grond: grondverbetering
Als je weet waar je groente (en fruit en kruiden!) wilt gaan verbouwen, dan kan je nu alvast je grond gaan voorbereiden en gaan verbeteren! Negen van de tien keer is de grond in je tuin niet optimaal voor het verbouwen van je groente. En als je groente, fruit en/of kruiden wilt verbouwen, dan hebben de planten een gezonde en goed gevoede bodem nodig.
In onze omgeving is de grond ongelofelijk zanderig. Maar misschien woon jij wel op klei- of veengrond. Als je weet wat voor grond er bij jou ligt kan je bepalen wat nodig is voor grondverbetering.
Ga je een deel van je gazon inzetten voor de moestuin? Gras hoef je niet weg te scheppen! Leg gewoon één of twee lagen ongebleekt karton op het gras en schep daar bovenop compostaarde. Scheelt een heel hoop gedoe!
Compost
De volgende stap is: als een malle je eigen compost maken! Compost bestaat uit een deel groen en een deel bruine materialen. Bruin materiaal = koolstof, groen materiaal = stikstof. Koolstof heeft stikstof nodig om te kunnen afbreken. Het resultaat is compost! Als compost volledig tot nieuwe aarde is vergaan kan je dat door je bestaande tuinaarde werken. Zitten er nog stukjes in (nog stikstof) dan leg je dat op je tuinaarde.
Andere of aanvullende grondverbeteropties zijn:
- Er zal bij jou in de buurt vast wel aan mest te komen zijn: koeienmest, paardenmest of kippenmest. Verse mest is te heftig voor je planten. Als je in de herfst of winter alvast mest over je stukkie verdeelt, kan dat in de komende maanden z’n voedende werk doen en is het scherpe eraf als je gaat zaaien of uitplanten. Is het lente als je dit leest? Probeer dan aan ‘oude’ mest te komen!
- Champost is afgewerkte champignoncompost. Wij wonen helaas niet in de buurt van een champignonkwekerij, maar anders zou ik zeker af en toe even langsgaan. Prima spul voor in je tuin!
- Groentesnijafval hoeft niet meer in de kliko; hak het fijn en leg dit op je toekomstige moestuinbed, werk dit licht door de grond
- Koffieprut: heerlijk spul om mee te composteren!
Koolstofonderdelen zijn onder andere:
- Hark dorre bladeren van het gras (en die van je buurtbewoners) en spreid dat uit over het karton. Je kunt eventueel eerst nog de bladeren verpulveren door er overheen te maaien. In de permacultuur wordt bladcompost heel vaak gebruikt
- Snoeiafval uit je tuin; bruin (droog) materiaal is ideaal (groen ook natuurlijk)
- Hooi is ook een goeie optie voor in de composthoop
Die koolstofmaterialen werk je NIET door de tuinaarde in je moestuin; die leg je er bovenop. Reden: in de grond onttrekt het stikstof uit de grond eromheen. Planten hebben juist stikstof nodig, en die missen dat als de koolstofmaterialen dit al opnemen. Bovenop je tuinaarde leggen is prima: dit beschermt je aarde tegen uitdroging en het wordt langzaam verteerd door het bodemleven.
Eigenlijk kan alles wat heeft geleefd composteren. Gekookt eten of dierlijke producten trekken ratten aan en gaat stinken dus dat gebruik je liever niet om te composteren. Een combinatie van vers snijafval, gras, groen spul en dor spul is belangrijk voor een goed composteerproces. Wat compost betreft valt er ENORM veel over composteren te ontdekken en leren. Hier hou het even bij basisinfo. Wil je meer weten? Check dit!
Bladcompost kan je ook maken in zakken. Kijk hier voor een goeie uitleg.
Gebruik je paardenmest?
Check dan bij de paardenbezitter dat de paarden niet behandeld zijn met een anti-wormmiddel. Dit middel schijnt 10-12 weken werkzaam te zijn, dus mest van het behandelde paard vanaf week 13 kan je gebruiken. Check ook dat gras in de paardenwei niet met een hormoonmiddel tegen voor paarden schadelijk onkruid is behandeld
Contact hoveniers in je buurt om te vragen of ze grasmaaisel of bladeren voor je hebben. Ook mengen met de andere zaken op dat karton! Als ze houtsnippers hebben: ook gewoon verzamelen! Mooi om paden mee te bedekken maar straks superfijn als toplaag op je tuinaarde; deze houtsnipperlaag helpt enorm tegen uitdrogen in tropische periodes en het composteert langzaam. Zit er blad door of takjes? Geen probleem. De combi ervan is juist ideaal voor compostering. Het heeft een iets andere uitstraling dan de houtsnippers van een tuincentrum, maar daar raak je vanzelf aan gewend.
Alles wat je van bovenstaand rijtje op het karton schept zal in de winter verteerd worden door nuttige beestjes en insecten. De bacteriën, microben, schimmels en wormen starten met hun werk in de grond en dan heb je gedurende de winter gewerkt aan een gezonder bodemleven!
Nu geen compost; wel nu starten
Als het al richting de lenteperiode gaat, dan kan je gerust nu een composthoop starten. Alleen heb je dan nog even geduld nodig om die te kunnen gebruiken. In dat geval kan je compost kopen van bijvoorbeeld Bio-Kultura. Vaak geven gemeentelijke afvalstations ook compost weg op bepaalde momenten in het jaar, of zoek een biokwekerij op die compostaarde verkoopt.
Turf
Als je wilt moestuinieren in potten, of gedeeltelijk, of je wilt voorzaaien, dan is de eerste gedachte: potgrond kopen. Dat is logisch! Maar wist je dat de reguliere potgrond turf (van veengrond) bevat? Dit is verre van duurzaam. Veen doet er heel lang over om te ontstaan. Hele veenlandschappen zijn kaalgeschraapt. Er komt ook nog eens co2 vrij, en dat is allemaal verre van wenselijk. Dus even snel een weetje voor jou: stek- en zaaigrond bevat niet zoveel voeding want anders schieten je zaadjes te snel in de lucht. En potgrond bevat meer voeding; als je plantjes eenmaal wat groter worden heb je die voeding juist wel nodig, zodat je plantje sterk wordt.
Van @velt_vzw las ik een mooi recept voor homemade potgrond:
4 delen tuingrond
3 delen kokosvezel
2 delen verteerde compost
1 deel (breker)zand
Van deze potgrond gebruik je vervolgens 3 delen met aangevuld 1 deel (breker)zand om je eigen zaai- en stekgrond te maken. Je zaaigrond moet namelijk niet teveel voeding bevatten. Anders schieten je zaadjes als een malle de grond uit en worden ze slungelig en slap. De zaaiaarde moet luchtig en waterdoorlatend zijn en een beetje voeding bevatten. Als je je zaailingen verspeent mogen ze in rijkere grond gezet worden.
Kijk, die kokosvezel is nog steeds niet 100% duurzaam verantwoord, maar als je dan toch een keuze moet maken, dan weet je nu wat de beste optie is!
Tuinmateriaal en een duurzame deel/leen/ruil- en weggeefsamenleving
Als ik iets nodig heb ga ik niet in eerste instantie naar de (online) winkel. Er zijn zoveel andere opties om aan je spullen te komen! In bovenstaand plaatje staat duidelijk aangegeven hoe je je leven – en in dit geval je tuinleven – kunt verduurzamen.
Bedenk dus nu alvast wat je aan materiaal nodig gaat hebben zodat je ruim de tijd hebt om op zoek te gaan naar tweedehands materiaal.
Ik geef je een aantal tips:
- Tweedehands tuingereedschap: hark, schepje, bats (schop), gieter, snoeischaar, takkenschaar, bezem, oogstmand, etc.
- Als je niet in volle grond wilt tuinieren kan je nu alvast hardhout verzamelen voor het maken van verhoogde bakken. (Er wordt enórm veel weggedaan (weggegooid…), terwijl het hout vaak nog ontzettend goed is. Ik zou echt een winkel kunnen beginnen met het hardhout dat mensen in containers gooien. Geef je ogen de kost als je in de buurt rijdt en sluit je aan bij de nog onbestaande straatjuttersclub!
- Er worden vaak pallets aangeboden. Je kunt hier een compostbak van bouwen, tuinmeubels, kruidenbakken, groeirekken en nog zoveel meer! Hardhout blijft natuurlijk langer goed. Maar onze pallettuintafel staat al 10 jaar lang te shinen in weer en wind. Jaarlijks krijgt ‘ie een schrobbeurt met water en groene zeep en daarna een dun laagje olie
- Wil je verhoogde moestuinbakken, borders of wil je een kruidenspiraal maken? Wil je ergens een paadje aanleggen of een bbq bouwen? Verzamel stenen en tegels! Er worden zowel stoeptegels als allerlei waaltjes en stenen gratis aangeboden op marktplaats en weggeefhoeken. Je kunt op zoek gaan naar eenzelfde soort, maar juist spelen met diverse maten, soorten en kleuren kan een heel frivool effect geven. En vergeet dakpannen niet, die kunnen als compacte rij als trapschot of afrastering worden ingezet of als een beschut plekje voor nuttige insecten
- Check witgoedwinkels of ze stevige grote stukken plastic hebben. Hier kan je een tunnelkasje van maken of een (tomaten)kasje. Te dun plastic brokkelt snel af en valt dan uiteen in kleine stukjes uiteenvalt in je tuin
- Verzamel ook alvast potjes en zaaitrays; die hebben sommige tuinders ook in overoverovervloed! Dienbladen of lage kistjes zijn handig om daar je potjes in te plaatsen. Zodra je je plantjes begin mei buiten afhardt, kan je je potten wat makkelijker vervoeren. Zaai je voor in een kas, dan is dat niet nodig.
- Voor teelt in potten ga je alvast op zoek naar de grotere bakken, potten of mooie emmers voor je groente en/of kruiden
Samen delen: co-ouderschap
Naast dat je spullen krijgt van andere mensen, of iets ruilt, kan je ook op zoek gaan naar co-ouderschap. Bepaalde machines en gereedschappen heb je eigenlijk niet heel vaak nodig. Hoe leuk is het dan om samen met anderen te doen? Denk aan een hakselaar, een elektrische snoeischaar, een woelvork of een compostzeef. De deelt de kosten, deelt het onderhoud en je hebt er allemaal enorm veel plezier van.
Hoe en waar haal je je spullen vandaan?
Als je weet wat je nodig hebt kan je gericht aan de slag. Weggeefhoeken en (moes)tuingroepen op Facebook zijn dus echt ideaal. Ik heb daar enorm veel vandaan. Marktplaats biedt natuurlijk ook een schat aan gebruikt materiaal. Of het nu gaat om een schep of een partij gratis tuinaarde: het wordt er állemaal aangeboden. En omdat je een aantal maanden de tijd hebt hoef je niet overhaast van alles te gaan kopen.
Kijk wat er wordt aangeboden of doe zelf een oproep. Je staat versteld hoeveel mensen je graag iets willen geven of willen verkopen voor een klein prijsje. Datzelfde geldt niet alleen voor tuingereedschap en -materiaal, maar ook voor zaden, stekjes, struiken en planten.
Rij voortaan nooit meer zomaar voorbij een (verbouw)container maar bekijk de inhoud. Hout om je tomatenkasje mee te bouwen, je moestuinbakken of voor bakken voor aan de muur vind je in dit soort containers. Pvcbuizen om je tunnelkasje mee te maken. Glazen om je kweekkasje of koude bakken mee te maken. En ja… dit is dus zo’n onconventionele oplossing. Je moet er een beetje lef voor hebben als je het niet gewend bent! Gewoon even aanbellen bij het betreffende huis en de kans is heel groot dat je het uit de container mag halen! Weer wat gered van de stort en jij hebt gratis en voor niets wat je nodig hebt. Wij hebben een pracht van een hardhouten tuindeur van de container gehaald voor onze schuur. De vorige eigenaren vonden het heel leuk dat de deur een nieuwe bestemming kreeg. Als dankjewel heb ik een potje kruiden langsgebracht.
Een container is dus vanaf nu geen bak die op (en in) de weg staat. Zo’n container bevat schatten aan tuinmateriaal!
Neveneffecten van deze aanpak: zo leuk!
Ik heb afgelopen zomer een oproepje geplaatst op een tuinhoek op Facebook. Ik wilde onze voortuin inrichten met planten en materiaal dat ik van mensen kon krijgen, of ergens mee kon ruilen. De reacties waren overweldigend en hartverwarmend!! Behalve de twee pruimenboompjes die ik van mijn vader kreeg is alles tweedehands verkregen, hergebruikt, gestekt of geruild voor iets anders.
Daarnaast zo hartverwarmend om leuke gesprekken met onbekende mensen te hebben. Ik kreeg soms een rondleiding in de tuin, een kopje thee, nog wat extra stekken, advies en nog veel meer. Maak me enorm dankbaar.
Houd de lokale weggeef- en tuinhoeken op Facebook vooral goed in de gaten! Ik heb er enorm veel aan gehad bij de aanleg van onze tuin. En ik bied zelf ook weer veel aan via deze media.
Adopteer struiken, planten en bomen
Niet alleen aan spullen is een overvloed. Ook struiken, planten en bomen worden veelvuldig aangeboden. Ook hiervoor zijn moestuingroepen op Facebook ideaal. En vaak halen hoveniers ook goeie planten en struiken weg uit een tuin die ze opnieuw gaan aanleggen; gewoon even vragen en contact houden. Het levert echt schatten op. En daarnaast zijn het meestal al volgroeide struiken; heb je direct ook massa! Massa scheelt kassa.
Er bestaan ook heel veel zaden weggeef- en ruilgroepen op Facebook waar je aan de leukste stekjes en zaden kunt komen.
Vraag in de buurt aan mensen met een moestuin of op een moestuincomplex of je stekken mag nemen van bijvoorbeeld bessenstruiken.
Ja, het is misschien een beetje uit je comfortzone stappen. Maar hee: dat is dus hartstikke goed voor je brein, vraag maar aan Erik Scherder! En als je je bezwaard voelt om iets te vragen; dat hoeft dus niet. Mensen (de meeste althans) vinden het fijn om elkaar te helpen. Delen van wat je hebt is vermenigvuldigen!
Maak een plan
Okay. Je weet nu grotendeels wat je nodig hebt en hoe je eraan kunt komen. En dan nog even dit: denk deze winter eens na over wat je wilt gaan verbouwen. Welke groente? Welk fruit en welke kruiden? Is wat je in je hoofd hebt haalbaar qua beschikbare ruimte? Zijn het hele moeilijk te kweken planten?
Lees je vervolgens in over combinatieteelt en rotatieteelt. Zoek goeie docu’s op youtube over duurzaam moestuinieren. Er bestaan heel veel permacultuurdocu’s. In plaats van te Netflixen kijk jij nu gewoon allerlei docu’s om je kennis op te vijzelen. Kan jij als een pro aan de slag! En weet je: door je in te lezen (en te kijken) neemt de (voor)pret alleen maar toe! Je wordt geïnspireerd en je zult verbaasd staan hoeveel je leert in korte tijd. En je hoeft dus niet te wachten totdat je aan de slag mag: today is the day!
Waarom op deze manier?
Ja, het is hier en daar een beetje onconventioneel en afwijkend! Schaamteloos containers afschuimen en op m’n fiets de omgeving checken op allerlei tweedehands bruikbaar materiaal. Dat doe je toch niet…? Het ongemak, de gêne! Wat zouden ze wel niet van je denken…!
Ten eerste omdat ik vind dat er veel te veel bruikbaar materiaal verloren gaat dat absoluut nog een tweede leven verdient. In het verlengde daarvan vind ik dat nieuwe spullen te snel worden gekocht, ook al is het “lekker goedkoop” via de online Lidlshop of Alibaba te bestellen. Nieuwe spullen hebben een grotere ecologische voetafdruk en langzamerhand vragen we teveel aan grondstoffen van onze mooie planeet. Dus uiteindelijk betalen we een hoge prijs voor goedkoop materiaal.
Mijn vurige wens is dat we van de huidige westerse standaard afstappen. Ik bedoel daarmee dat we het normaal vinden iets nieuws te kopen, vooral als het toch goedkoop is. En ik bedoel daar ook mee dat we alles heel strak en netjes en nieuw het mooiste vinden. Als de nieuwe standaard wordt dat we vanuit recyclen gaan denken en dat een beetje scheef of afwijkend het nieuwe mooi is zijn we wat mij betreft duurzame stappen aan het zetten. Bewust worden van het feit dat er ook duurzame andere opties zijn is een mooie stap!
Geneer je dus niet (ik vind het pas genant als mensen de meest bruikbare spullen in een container dumpen) en maak er een sport van om juweeltjes te scoren!
Alles wat je hier ziet is tweedehands. Van werkplank (oude kastdeur) tot potten en pannen die mensen aanboden.
Geluksgevoel in het kwadraat
En weet je, ik ben het echt leuk gaan vinden. Heerlijk om weer op m’n fiets te stappen op weg naar iemand die iets aanbiedt, met in m’n handtas een potje kruiden of een zakje homemade tuinthee of een baksel van eigen recept als dankjewel. Ik geniet van de contacten, de vrijgevigheid en het op pad zijn. Ik vind spullen met een verhaal prachtig en ik geniet van de net wat scheve moestuinbakplanken, de verkleurde regenton en de kronkelige adoptiestruik. Was ik eerst fan van strak en fonkelnieuw: ik zie nu juist de charme in van mijn recyclespulletjes. Weer iets gered, weer iets gerecycled.
Geld besparen vind ik ook heel fijn natuurlijk, maar ook als ik een paar ton op de bank had staan zou ik alsnog recyclen. Ik betaal liever meer aan een tweedehands item van de kringloop dan dat ik het online goedkoop kan aanschaffen. Raar maar waar.
Ik wil je uiteraard niet toespreken met een wijzend vingertje he… Ik pretendeer niet dat ik 100% duurzaam, zelfvoorzienend en ecologisch leef. Want dat is niet zo. Maar ik merk dat ik ieder jaar weer stappen zet; en daar gaat het om. Niet dat je het perfect doet, maar dat je stappen zet in verduurzaming. Saskia van The Social Reporter vind ik hier een supergoed voorbeeld in.
Dus, ik zou zeggen: ga aan de slag met de voorbereidingen en laat me weten hoe het gaat! Als je vragen hebt wil ik graag met je meedenken en als je nog meer recycletips wilt: I have plenty of ‘m.
Veel voorbereidingsplezier gewenst en ik ben benieuwd naar je bevindingen!
En dan nog even dit
Wil je meer weten over duurzaam tuinieren? Dan vind je dit artikel over het starten van een moestuin vast ook interessant!
Meer tips ontvangen? Volg me op Instagram , Facebook, of schrijf je in voor de nieuwsbrief!
– – – –
Foto header: Meg Landrito – Unsplash
